HET GESPREK
21 AUGUSTUS 2019 11‘Er mogen geen vervelende, drukke of arrogante
kinderen meer zijn. Nee, ze lijden nu allemaal
aan ADHD of autisme.’
gelukkigste landen ter wereld en tegelijk zoveel mensen hebben
die depressief en angstig zijn? Volgens mij komt dat door de
bizarre relatie tussen rijkdom/levensstandaard en geluk. Die
relatie is niet lineair. Hoe rijker, hoe gelukkiger, denken we,
maar dat klopt niet. Kijk naar Nigeria, een van de armste en
meest gewelddadige landen ter wereld, maar ook een land met
weinig psychisch zieken. Dan kom je al snel bij het cliché van de
lachende Afrikaan, maar misschien zit daar wel een kern van
waarheid in. Misschien moeten we meer lijden om gelukkig te
zijn en hadden Nietzsche en Heidegger gelijk met hun stelling
dat het niet om het geluk gaat, maar om het ongeluk.
Dat zet heel de samenleving op haar kop.
DENYS: Inderdaad. Dan moet je kinderen helemaal anders op-
voeden, veel harder. Dan moet je hen confronteren met lijden
en ongeluk. Ik las vandaag een stukje in de krant over een
Australiër die op zijn 21e miljonair is geworden. Hij verklaart
zijn succes doordat hij jarenlang als dakloze op straat moest
leven en dat hij daar zijn vastberadenheid heeft gevonden.
Iedereen kent dat soort verhalen, maar we nemen ze nooit
ernstig. We verbinden er nooit sociale consequenties aan om-
dat ze zo contra-intuïtief zijn.
Uw collega Dirk De Wachter zegt dat we ons opnieuw moeten
leren te vervelen en dat we niet constant mogen zoeken naar
opwindende kicks. We verwachten te veel van het leven.
DENYS: Het leven is niet altijd geweldig en we moeten
stoppen met ons geluk te laten afhangen van externe factoren.
Ik heb het gevoel dat die factoren steeds spectaculairder moe-
ten worden. Toen ik als kind bij Mechelen woonde, hoorde ik
een vrouw vertellen dat ze nog nooit de zee had ge-
zien. Dat was eind jaren zeventig, begin jaren tachtig,de afgelopen jaren verdubbeld: van 3,5 naar 7miljard euro per
jaar. In de VS zit men inmiddels al aan 200miljard euro. En
men voorspelt dat die bedragen alleen maar verder zullen
stijgen. Op zich zou je kunnen stellen: wat maakt het uit? Als
een samenleving rijk is en vindt dat ze iedereen met een milde
psychische klacht of met een beetje stress moet behandelen,
laat ze dat dan maar doen.
Maar dat geld is er niet.
DENYS: Helaas niet, en dus zie ik dat die middelen ten koste
gaan van mensen die wel ernstig psychisch ziek zijn. Want er
zijn wachtlijsten. Er is onvoldoende personeel en onvoldoende
geld om iedereen te helpen. Op een bepaald moment moet je
als samenleving een keuze maken.
En wat kiest u?
DENYS: Voorrang geven aan de ernstigst zieken. Aan de echte
patiënten, die aan psychoses, schizofrenie, dwangstoornissen,
ernstige ADHD, eetstoornissen enzoverder lijden. Volgens mij
gaat het in Nederland om ongeveer tweehonderdduizend
mensen die continu hulp nodig hebben, in Vlaanderen om zo’n
honderdduizend.
Uw Nederlandse collega Pim Cuijpers vindt dat ‘cafépraat’.
Volgens hem worden de meeste depressies behandeld door
de huisarts of een psycholoog en gaat dat niet ten koste van
de psychiatrie, waar mensen met de zwaarste problemen
terechtkomen.
DENYS: (lachend) Ik weet niet in welk café hij zit, maar dan
moet hij maar eens uitleggen hoe het komt dat in Nederland zo
veel patiënten met ernstige psychische stoornissen niet goed
worden geholpen en op lange wachtlijsten staan, terwijl het
budget is verdubbeld en er almaar meer personeel is.
In België betaalt het ziekenfonds sinds kort tien sessies bij
de psycholoog terug. Vindt u dat een goede zaak?
DENYS: Kijk, als mensen ziek zijn en je kunt ze helpen, dan
moet je dat doen. Maar de vraag moet altijd blijven: worden
ook de patiënten met zware psychische problemen allemaal
even snel en adequaat opgevangen? Ik denk dat het antwoord
daarop nee is, want ook in Vlaanderen zijn er lange wacht-
lijsten. Ik blijf het vreemd vinden dat een vijftienjarig meisje
dat dreigt te sterven als gevolg van een zware anorexia zes
maanden moet wachten op een behandeling terwijl er wel geld
is om mensen met een lichte depressie te helpen. Ik weet dat
het wreed klinkt, maar je moet keuzes maken en dat vraagt
moed. Er is geen enkel land, hoe vermogend ook, in staat om
het psychische lijden van zijn volk helemaal op te lossen. Dus
moet je kiezen – en dat durft de overheid niet.
Er is veel psychisch lijden in de Lage Landen, en toch scoren
ze allebei bijzonder hoog in allerlei gelukslijstjes.
DENYS: Ik noem dat de kwetsbaarheidsparadox. We zijn alle-
maal veel gelukkiger én veel depressiever. Daar zit iets heel
bizars en incongruents in. Hoe kun je nu aan de top staan van de
DAMIAAN DENYS: ‘Ik heb ook weleens geen zin.’