Verwachten dat de Franstalige partijen
nu ineens zeggen tegen hun kiezers:
“We hebben ons vergist, het zal toch
over een staatshervorming moeten
gaan” – dat kun je onmogelijk. Maar aan
Vlaamse kant beseffen ze dat niet.’
‘Het zijn dus de Vlamingen, met de
N-VA op kop, die bij de Franstaligen de
verwachting hebben geschapen dat de
communautaire frigo ter beschikking
blijft’, onderstreept Vuye. ‘De N-VA
beloofde in 2014: het zal maar voor één
regeerperiode zijn. In september 2016
kwam het kantelpunt, toen Bart De
Wever in L’Echo zei dat hij met MR wilde
voortregeren als het kon en met de PS
zou praten als het moest. Daar zat een
hiërarchie in: liever verder doen met de
“sociaal-economische herstelregering”
van Charles Michel (MR) dan communau-
tair onderhandelen. Dat kun je niet
zomaar tenietdoen. Geef mij één reden
waarom de Franstaligen zouden denken
dat de N-VA het communautaire niet
opnieuw in de koelkast wil stoppen.’
Die vaststelling sterkt Vuye en andere
leden van de Vlaamse Beweging in hun
overtuiging dat de N-VA de Vlaams-nati-
onalistische zaak geen dienst heeft bewe-
zen met haar communautaire omerta.
‘Het communautaire zat in alle politieke
dossiers maar bleef verborgen. Er mocht
niet over worden gepraat. Neem nog eens
het VBO-voorstel om een groot akkoord- het mag geen “staatshervorming” heten
- te sluiten tussen de federale staat en de
deelstaten. Wat is daar de waarde van?
Hoe dwing je dat af? Vergelijk het met de
brexit. Stel dat Boris Johnson, de nieuwe
Britse premier, zegt dat hij niets betaalt
aan de Europese Unie. Wat gaat de Unie
dan doen? Troepen sturen naar Londen?
Zulke akkoorden hebben weinig waarde
omdat je ze niet afdwingbaar kunt
maken. Veerle Wouters (die samen met
Vuye V-Kamerlid was, nvdr) en ik heb-
ben het vaak geschreven: er zijn nooit
Vlaamse eisen gerealiseerd door erover te
zwijgen. Andere ook niet, trouwens.’
En zo lijken de Vlaams-nationalisten
in de situatie te zitten waarvoor Bart De
Valck, toenmalig voorzitter van de
Vlaamse Volksbeweging, vorig najaar
waarschuwde in Knack: ‘Als in 2019 het
confederalisme op tafel komt te liggen,
zullen de Vlamingen aan de onderhan-
delingstafel staan, hoor. Maar met de
broek af.’ l
Volg het nieuws over de formatie op
Knack.be/formatie.
cke, vonden zij dat ook. Maar daarmee
heb je natuurlijk geen echte staatsher-
vorming – en van confederalisme kun je
dan al helemaal niet spreken.’
De situatie toont onomstotelijk aan dat
ons systeem is vastgelopen, vindt Vuye.
‘Neem de besparing van 7 tot 8miljard
euro die we moeten realiseren. Er zijn
drie opties. Ten eerste: bespaar federaal.
Maar dat kan alleen in theorie, in de
praktijk is de federale budgettaire massa
gewoonweg te klein geworden. Twee:
vergroot die budgettaire massa door te
herfederaliseren. Maar daarvoor vind je
geen tweederdemeerderheid. Het ligt
politiek ook veel moeilijker dan fede-
raliseren, omdat verschillende niveausdaarvoor bevoegdheden moeten afstaan.’
‘Ten derde: verdeel de besparing via
een groot akkoord tussen de federale
staat en de deelstaten. Maar met die
asymmetrische regeringen is dat vrijwel
onmogelijk. Je hebt simpelweg te veel
partners nodig.’
‘Met andere woorden: het systeem zit
muurvast.’Omerta
Om de sfeer helemaal onder nul te krij-
gen, vraagt Vuye aan de Vlaamse onder-
handelaars om eens in de schoenen van
de Franstalige kiezer te gaan staan.
‘Sinds de zesde staatshervorming in
2011 krijgt die te horen dat het nu wel
welletjes is geweest met het gepruts aan
de staatsstructuren. Vanaf 2014 is zelfs
de N-VA meegegaan in die logica. Voor
het eerst zagen Franstaligen in dat je met
Vlaams-nationalisten ook zaken kunt
doen zonder de communautaire doos
van Pandora te openen. En in de cam-
pagne voor de verkiezingen van 26 mei
is over communautaire kwesties niet één
woord gevallen. (windt zich wat op)spitstechnologie voortgebracht’, stelde
hij vorig jaar al vast in Knack. ‘Niet dat
ze zo goed werkt, maar ze is wel verdui-
veld ingewikkeld.’ In 2010 behoorde
Vuye tot de onderhandelingstroepen
van Bart De Wever toen die met Elio Di
Rupo negotieerde over een staatshervor-
ming – zonder resultaat. Hij ziet nog
vier domeinen waarin er gesplitst kan
worden. Daarvan zijn er drie bijzonder
gecompliceerd: de sociale zekerheid, de
economische hefbomen en de financie-
ringswet. ‘Het moeilijke aan die wet is
dat iedereen vragende partij is voor een
aanpassing, maar ze allemaal iets anders
willen. Zo vraagt Pieter Timmermans,
topman van het Verbond van Belgische
Ondernemingen (VBO), dat de deelstaten
hun bijdrage leveren. Ik begrijp dat als:
aanvaarden dat ze minder krijgen. Mag
ik opmerken dat alle federale subsidies
voor het bedrijfsleven zo’n 3 procent
van het bruto binnenlands product
bedragen? Zou meneer Timmermans
daar misschien wat efficiëntiewinsten
kunnen boeken?’
Rest één domein waarop een splitsing
volgens Vuye relatief eenvoudig is: jus-
titie. ‘Er zijn op dat vlak geen geldstro-
men van de ene naar de andere, zoals
destijds in het onderwijs. Een splitsing
zou niemand iets kosten.’
Mag Bart De Wever zich dan al ver-
lekkeren op die vette vis? ‘Nee. Sinds de
zesde staatshervorming is het gerechte-
lijk arrondissement Brussel-Halle-Vil-
voorde zogezegd “gesplitst”. Echt
gesplitst is er niet, maar er zijn nu wel
Franstalige rechters in Halle-Vilvoorde,
en die hervorming is naar goede Belgi-
sche gewoonte vergrendeld. Toenmalig
CDH-Kamerlid Francis Delpérée heeft
daarbij een uitspraak gedaan die veel
Vlamingen blijkbaar is ontgaan: “Wie
justitie nog wil splitsen, zal het veel
moeilijker krijgen.” Hij had gelijk. Je
moet daarvoor nu een stukje Vlaanderen
uit Vlaanderen lichten. Bonne chance
daarmee.’
Vuye denkt even na. ‘Wat wel zou
kunnen, is een “reparatiestaatshervor-
ming”. Die zou de grootste problemen
kunnen aanpakken die zijn geschapen
door de zesde staatshervorming: de al te
versnipperde bevoegdheden in gezond-
heidszorg en mobiliteit. Dat moet wor-
den herbekeken. Toen ik eind juni in De
afspraak op vrijdag debatteerde met
Karel De Gucht (Open VLD) en
oud-SP.A-minister Frank Vandenbrou-
20 31 JULI 2019 — WWW.KNACK.BEHet zijn de Vlamingen
die bij de Franstaligen
de verwachting hebben
geschapen dat de
communautaire frigo
ter beschikking blijft.’
Hendrik Vuye,
Universiteit van Namen’