De eerste complexe levensvormen hadden al een vorm
van onderlinge samenwerking. Maar dat ook virussen
een sociaal leven hebben, slaat wetenschappers met
verstomming. Door DIRK DRAULANSHet leven op aarde begon zo’n 3,5mil-
jard jaar geleden met de eerste micro-
ben, maar de opstap naar echte
diversiteit kwam er pas zo’n half mil-
jard jaar geleden toen de eerste meercel-
lige dieren opdoken. Momenteel lijkt
het geslacht Ernietta de postume eer te
hebben als allereerste meercellig wezen
vrij goed bestudeerd te kunnen wor-
den. Wetenschappers ontdekten in het
zuiden van het Afrikaanse Namibië
goed bewaarde fossielen van deze zee-
beestjes, waaruit ze veel konden leren.
De eerste resultaten van het onderzoek
verschenen in The Journal of Paleonto-
logy.
De diertjes hadden nog geen harde
lichaamsdelen. Ze moeten er als een
soort zak hebben uitgezien, met een
voet die ingegraven werd in een sub-
straat en een stam die uitmondde in
twee waaiers die boven de bodem in het
water uitstaken en voedseldeeltjes naar
de zak wapperden. De wand van de zak
werd ondersteund door een palissade
van buisjes die helemaal van boven totonder liepen. Weinig gesofisticeerd
dus, maar je moet ergens beginnen als je
het wilt maken in het meercellige leven.
Bizar was dat de fossielen meestal in
groepjes van vijf tot vijftien individuen
gevonden werden. Simulaties, recent
gepubliceerd in Science Advances, tonen
aan dat de diertjes mogelijk profiteer-
den van elkaars aanwezigheid door
samen extra turbulentie in het water te
veroorzaken, waardoor ze extra voe-
ding vergaard zouden kunnen hebben.
De allereerste wat complexere levens-
vormen hadden dus al een vorm van
coöperatie als gevolg van een gunstige
positionering.Maagdelijke kolonies
Samenwerking moet al vroeg in de evo-
lutie van het leven grote voordelen
opgeleverd hebben, want het lijkt de
regel te zijn geworden: er zijn weinig
dieren die het zonder enige vorm van
samenwerking bolwerken. Weten-
schappers hebben zich het hoofd
gebroken over hoe doorgedrevensamenwerking kan ontstaan. De sociale
insecten, zoals de bijen en de mieren,
zijn vandaag schoolvoorbeelden van
grootschalige samenwerking met een
strikte taakverdeling. Maar hoe
begin je aan de opbouw van zulke
complexe levensgemeenschappen?
Een studie in het topvakblad
Nature wierp wat licht op die vraag. Er
zijn vandaag nog altijd solitair levende
bijen en er zijn mieren die in piepkleine
kolonies leven. Er zijn ook mieren die
leven in kolonies zonder hiërarchie,
zonder koningin dus en zonder manne-
tjes: ze planten zich maagdelijk voort,
ongeslachtelijk. Die laatste diertjes wor-
den intens bestudeerd om de evolutie
van coöperatie na te gaan in functie van
de groepsgrootte. De conclusie is hel-
der: in uniforme groepjes volstaan zes
individuen om een soort taakverdeling
te genereren die kan uitmonden in
grootschalige organisatie. De voordelen
van samenwerking zijn zo groot dat ze
zich al op kleine schaal manifesteren.
Hoe groter een groep vervolgens wordt,68 31 JULI 2019 — WWW.KNACK.BEVirussen
hebben wat te
vertellen
SOCIOVIROLOGIENieuwe stap in de strijd
tegen bacteriën