Knack - 31.07.2019

Allemaal

Cindy

Sherman

Van filmnoirdiva over horrorclown tot selfiekoningin. Een retro­

spectieve in de Londense National Portrait Gallery laat je kennis­

maken met alle alter ego’s van Cindy Sherman. Door DAVE MESTDACH

Een glamoureuze blondine

die verschrikt opkijkt als in

een still van een Hitchcock-

film. Een renaissanceprinses

met lekkende borsten die uit

een schilderij van Botticelli

lijkt gerukt. Een Kim Kar-

dashianachtige diva die

krampachtig probeert er

twintig uit te zien, al doen

haar kraaienpootjes anders

vermoeden. Een akelige clown

uit een roadshow waarvan je

stilletjes hoopt dat hij aan je

dorp voorbij trekt.

Deze retrospectieve trak-

teert je op foto’s met heel ver-

schillende figuren, met één

gemeenschappelijk kenmerk:

Cindy Sherman. Zij maakte

niet alleen alle foto’s, ze staat

er ook telkens op afgebeeld,

gezwind zappend van intimi-

derend naar fragiel, van ver-

trouwd naar flamboyant en

desnoods ook van vrouw naar

man.

Sinds de late jaren zeventig

heeft Sherman, met behulp

van maskers, make-up, prui-

ken, haar expressieve gezicht

en een flinke dosis subver-

sieve inventiviteit, meer dan

650 personae gecreëerd. Daar-

mee was ze het tijdperk van

smartphones, selfies en jezelf

de klok rond vastleggen ruim-

schoots voor. Maar reduceer

de New Yorkse daarom nog

niet tot de profetes van de

huidige digitale egomanie.

Wie goed kijkt en haar

prachtig gecomponeerde beel-

den laat doordringen, beseft

dat Sherman dan wel zichzelf

in beeld brengt, maar dat ze

de focus bij de kijker legt. Het

zijn beelden uit de popcul-

tuur, uit films, modemaga-

zines en Instagramaccounts,

uit een gedroomde en gekun-

stelde wereld waarin niets is

wat het lijkt. In eerste instan-

tie hapt de kijker ze kritiek-

loos weg. Tot er hem of haar

een detail, een sfeer, een

gevoel van onbehagen naar de

keel grijpt.

Voyeur

Sherman, die inmiddels 65 is

maar er een pak jonger uitziet,

is niet alleen een uitmuntend

actrice, een kunstkameleon,

een blank canvas waarop heel

uiteenlopende emoties en

gedachten kunnen worden

geprojecteerd. Ze is ook een

bevlogen sater van de con-

sumptiemaatschappij en van

de male gaze die een vrouw

tot een object reduceert. Kijk

bijvoorbeeld naar haar reeks

(nooit gepubliceerde) center-

folds, waarin ze de spot drijft

met hoe glossy’s vrouwen

presenteren, tot op het punt

dat je jezelf een vieze voyeur

voelt. Of naar haar Historic

Portraits , waarin religieuze en

aristocratische dames zich

wanhopig aan hun verlepte

schoonheid vastklampen. Het

zijn werken die illustreren dat

Sherman al wakker was toen

de meesten binnen het patri-

archale kunstwereldje nog

languit lagen te soezen.

Toegegeven: door de digi-

tale technologie te omarmen

(de expo eindigt met recent

werk in high definition)

dreigt Sherman een beetje

ingehaald te worden door de

tijd die ze dertig jaar lang

voor was. Haar vroege, sub-

tiel desoriënterende werk

blijft zonder twijfel haar beste

en meest urgente. Toch vormt

haar gehele oeuvre een

indrukwekkende, zinderende

show die je oog in oog brengt

met een sexy vamp die op

Marilyn Monroe lijkt, met

een uitgebeend model dat

nooit de cover van Vogue

haalde, met een spook dat een

goedkope B-film zou kunnen

bevolken – die allen wellicht

gewoon Cindy Sherman

heten. Of wie daar ook voor

mag doorgaan. l

National Portrait Gallery Londen,

nog tot 15/9.

31 JULI 2019 79

CULTUUR

Sherman

brengt

zichzelf in

beeld, maar de

focus legt ze

bij de kijker.

FOTOGRAFIE

Selfiekoningin krijgt

overzichtstentoonstelling

Foto’s Cindy Sherman © courtesy of the artist and Metro Pictures, New York