8 31 JULI 2019 — WWW.KNACK.BEH
et Westen is een ingewikkeld
vraagstuk voor de moslim
wereld’, vertelt Mustafa Akyol
in het begin van ons gesprek.
‘Veel moslims vinden het
Westen te seculier. Maar aan
de andere kant heeft het Wes
ten dingen die moslims ook
graag willen: welvaart, demo
cratie, mensenrechten. Het is
het grote vraagstuk voor elke nietwesterse samen
leving: wat betekent het Westen, en hoe moeten we
ons tot het Westen verhouden zonder onze eigenheid
te verliezen?’
Die ambiguïteit ervoer Mustafa Akyol ook in zijn
eigen leven. Akyol groeide op in de Turkse hoofd
stad Ankara, als enig kind in een middenklassegezin.Hoewel zijn ouders beiden gelovig waren, kreeg hij
zijn religieuze opvoeding van zijn grootvader. Tegelijk
was het Westen nooit veraf omdat hij naar Engelsta
lige scholen ging. Ironisch genoeg zou Akyol zowel
geloviger als westerser worden dan zijn ouders. Zijn
boek Islam Without Extremes uit 2011 is nog steeds
een veelgeprezen werk onder liberaalgezinde islami
tische intellectuelen. Het boek, dat verboden is in
onder andere Maleisië, is een hartstochtelijk pleidooi
voor een nieuwe interpretatie van de islam, weg van
de gesloten mindset die de voorbije decennia in veel
islamitische landen gemeengoed is geworden.
‘Je kunt als Turk perfect opgroeien in een omge
ving die zeer westers aandoet’, aldus Akyol. ‘Tur
kije is een van de nietwesterse landen die het meest
van het Westen hebben overgenomen. Maar tegelijk
besef je altijd dat je geen westerling bent. Het is heel
dubbel. Je hebt bewondering voor heel wat culturele
aspecten van de westerse wereld, maar je groeit ook
op op met verhalen over hoe de westerlingen Turkije
onheus behandelen en de moslimwereld willen kolo
niseren.’
Op school leerde Akyol over het Verdrag van
Sèvres, het vredesverdrag tussen de geallieerden en
het Ottomaanse Rijk na de Eerste Wereldoorlog. ‘Dan
leer je dat de Britten en de Fransen met de Armeniërs
en de Koerden hebben samengespannen om Turkije
in stukken te snijden. De onderliggende boodschap is
daarbij altijd dat het verdrag van Sèvres het grootste
onrecht in de Turkse geschiedenis was, en dat het
Westen eropuit is om dat verdrag te herhalen. Maar
door te reizen en meer van de wereld te zien snap ik
dat alleen de Turken nog weten wat het Verdrag van
Sèvres is, en letterlijk niemand in de hele wereld van
plan is om dat verdrag terug te brengen.’
Hoe kijkt u naar de huidige relaties tussen Turkije
en Europa?
MUSTAFA AKYOL: Met enorme teleurstelling. Ik geloof
nog altijd dat het een goede zaak zou zijn als Turkije
lid zou worden van de Europese Unie. Maar het toetre
dingsproces is totaal in elkaar gestuikt. Er is daarover
veel frustratie aan Turkse kant. In 2004 gaven ver
schillende Europese landen al aan dat ze nooit zouden
toelaten dat Turkije bij de EU kwam. Het heeft het nationalisme in Turkije
aangewakkerd.
Draagt Europa de verantwoordelijkheid voor het mislukken van die
relatie?
AKYOL: De schuld ligt toch vooral bij Erdogan en zijn AKP. President
Erdogan had het toetredingsproces aanvankelijk nodig om aan de macht
te blijven. Toen hij aan de macht kwam, was hij bang dat de oude secu
laristische elite hem zou afzetten. En dus voerde hij verschillende her
vormingen door die Europa eiste, om aan de oude elites te tonen dat hij
geen islamist was. Maar zodra hij het staatsapparaat controleerde, had
hij de Europese Unie niet meer nodig. Opmerkelijk genoeg heeft hij de
hervormingen van toen zelfs teruggedraaid.
Hoe moet Europa met een autoritaire leider als Erdogan omgaan?
AKYOL: Europa moet proberen te redden wat er te redden valt. Ik zou
ervoor pleiten om Turkije in de Raad van Europa te houden. Op die
manier valt het nog steeds onder de jurisdictie van het Europese Hof voor
de Rechten van de Mens. Ik hoop dat Europa de schade kan controleren.‘De moslim
wereld is het
walhalla
voor samen
zwerings
theorieën’
‘Veel moslims houden zich voor dat de
islamitische wereld achter loopt omdat
het Westen tegen ons is. Ik betreur dat. Het
ontneemt ons de mogelijkheid om helder na
te denken.’ Schrijver en islamitisch denker
Mustafa Akyol maakt de balans op van de
relaties tussen het Westen en de Arabische
wereld.