które mogłyby szkodzić innym lub
naruszyć społeczne normy,
posłuszeństwo, samodyscyplina, szacunek
wobec starszych
Źródło: J. Cieciuch, Z. Zalewski, Polska adaptacja Portretowego Kwestionariusza Wartości Shaloma
Schwartza, Czasopismo Psychologiczne, Tom 17, nr 2, 2011, str. 251–262. (wersja pdf.:
http://czasopismopsychologiczne.pl/files/articles/2011- 17 - polska-adaptacja-portretowego-
kwestionariusza-wartoci-shaloma-schwartza.pdf - data dostępu 22.03.2020)
Wymienionych dziesięć wartości tworzą następujące cztery grupy wartości: 1)
przekraczanie siebie ( self-transcendance ), składająca się z uniwersalizmu i życzliwości;
2) umacnianie siebie ( self-enhancement ), składająca się z władzy i osiągnięć; 3)
otwartość na zmiany ( opennesstochange ), składająca się z kierowania sobą i stymulacji,
oraz 4) zachowawczość ( conservation ), składająca się z przystosowania, tradycji i
bezpieczeństwa. Hedonizm jest graniczną wartością, wchodzącą w skład dwóch
sąsiadujących mu grup wartości –umacniania siebie i otwartości na zmiany. Cztery
grupy wartości tworzą krańce dwóch wymiarów. Te wymiary to: 1) przekraczanie
siebie lub umacnianie siebie, oraz 2) otwartość na zmiany kontra zachowawczość.^117
Proponowany przez Schwartza podział, polega na porównaniu opisywanej osoby
do samej siebie. Ludzie bowiem niezbyt często zastanawiają się nad tym, co jest dla
nich w życiu ważne, natomiast stosunkowo często porównują się do innych. Z uwagi
na swoją powszechność kwestionariusz uzasadnia wykorzystania go do pomiaru
wartości.^118 O wartościach mówi się w odniesieniu do konkretnych rzeczy, bo bez tych
rzeczy same by nie istniały. Wartość jest niesamodzielna w stosunku do przedmiotu,
któremu przysługuje.^119 Istnieje jednak Koncepcja immanentna. Oddziela ona pojęcie
wartości od wartościowania i celu, zakładając, że dobro (wartość) istnieje tylko i
wyłącznie w sobie i dla siebie.^120 „Teoria subiektywistyczna zakłada z kolei, że dobro
nie posiada żadnych powiązań z realnymi faktami, pozostając efektem ludzkiej
świadomości (uczuć, pragnień, intuicji).”^121
117
J. Cieciuch, Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości , dz. cyt., str.
57118 - 58.
J. Cieciuch, Z. Zalewski, Polska adaptacja Portretowego Kwestionariusza Wartości Shaloma
Schwartza 119 , dz. cyt., str. 251– 262.
120 R. Ingarden, Przeżycie, dzieło, wartość , Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966, str. 95.^
121 A. Rand, Kapitalizm. Nieznany ideał , Zysk i S-ka, Poznań 2013, str.30.^
L. Drenda, Teoria wartości. Wartość Teorii, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Ekonomicznego w Katowicach 2016 , Nr 259.