używają również do określenia zaburzeń psychicznych człowieka o ile takowe
występują, jak i jako analizy możliwości człowieka w przypadku przydatności
kandydata na dane stanowisko pracy.
Spranger pisał że rozmaitość ludzkich osobowości można opisać za pomocą
sześciu głównych typów. Te typy to człowiek teoretyczny, ekonomiczny, estetyczny,
religijny, społeczny i polityczny. „Osobowość każdego pojedynczego człowieka jest
syntezą różnych typów, przy czym jeden z nich jest dominujący, inne natomiast mu
podległe. Zrozumieć człowieka można tylko wówczas, gdy zrozumiemy strukturę
typów, a w szczególności, gdy dowiemy się, który z nich jest dominujący.”^151
Hans Eysenck opisuje osobowość jako hierarchiczną (pionową) organizację
obejmująca następujące poziomy: specyficznych reakcji (skojarzenia bodźca i reakcji) –
kształtują się one na bazie wrodzonych reakcji na bodźce wzbogaconej o efekty uczenia
się zachodzącego w roku życia, reakcji nawykowych (odruchowe reakcje
bezwarunkowe i warunkowe oparte o mechanizmy warunkowania klasycznego i
instrumentalnego), cech (towarzyskość, dominacja, asertywność, aktywność czy
ruchliwość), typu (intro-ekstrawersja), natomiast w poziomej analizie struktury
osobowości, wyróżnia następujące jej wymiary (dymensje): introwersja-ekstrawersja,
neurotyzm, psychotyzm oraz zdolności. Z czego introwersje-ekstrawersje rozumie jako
wymiar opisujący ukierunkowanie energii psychicznej w introwersji na samego siebie
natomiast w ekstrawersji, na innych ludzi.
Introwertyk jest cichy, spokojny, całą swoją uwagę skupia na sobie, izoluje się
od innych ludzi. Jest typem samotnika, nie lubi zmian a jeśli one zachodzą, jest
niezadowolony i ciężko jest mu się przystosować. Stara się ukrywać emocje, ciężko jest
mu również je rozładować. Jest nieufny wobec innych ludzi, woli spędzać czas w
samotności.^152
Ekstrawertyk z kolei to osoba bardzo towarzyska i rozmowna. Jest zorientowana
na innych ludzi oraz patrzy na życie optymistycznie. Czas wolny spędzają na różnego
rodzaju aktywnościach fizycznych.^153 Nie przetrzymuje swoich emocji, dlatego może
reagować dosyć wybuchowo. Czuje się dobrze w obecności obcych ludzi, chętnie
151
J. Cieciuch, Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości, dz. cyt., str.
19152 - 20.
A. Nalewajska, Awans zawodowy, Znajomość osobowości człowieka jako kluczowy czynnik w
relacjach nauczyciel-uczeń , 2016, [online] https://profesor.pl/publikacja,31121,Artykuly,ZNAJOMOSC-
OSOBOWOSCI-CZLOWIEKA-JAKO-KLUCZOWY-CZYNNIK-W-RELACJACH-NAUCZYCIEL-
UCZEN (data dostępu 08.04.2020) 153.
M. Argyle, Psychologia szczęścia , dz. cyt., str. 111.