Innąformą herbu średniego jest tarcza herbowa zwieńczoną koroną z klejnotem i labra-
mi(rys.11).Takaforma jest historycznie uzasadniona i stosowana naDolnym Śląsku,
aleznane są co najmniej dwaprzypadki użyciaprzezmiasto pełnego herbu rycerskiego.
Herbem wielkim jest herb mały lubśredni z dodatkiem trzymaczy, czasem również
innych elementów (postument, ordery). Najstarsze trzymacze (gdańskie lwy,toruński
anioł) pojawiły sięw herbach miejskichjużponad 500 lat temu, najnowsze, naprzykład
w herbach Białegostoku, Władysławowa i Rumii (rys.12 - 14),w których nowe wer-
sjeartystyczne zostały ustalone w latach ostatnich.
Główną cechąodróżniającą herbymiejskieodrodowych, zakonnych, ziemskich i pań-
stwowych jest bardzo częste użycie elementów architektonicznych i religijnych. Herby
z takimi godłami stanowią dwie najliczniejsze grupy polskich herbów miejskich. Napod-
stawie analizypochodzenia i znaczenia godeł herbowych można zaszeregować wszyst-
kiepolskie herby miejskie do5 grup:- architektoniczne;
- religijne:
- własnościowe:
a) królewskie i książęce,
b) rodowe,
c) kościelne i zakonne; - mówiące;
- alegoryczne.
Ze względu na to,że w wielu herbach występują godło złożone, niektóre herbyznaj-
dąsięw dwóch, czasem nawet w trzech różnych grupach. Dotyczy to głównie herbów
wielopolowych oraztych,w których występują mury miejskiez wieżami i bramą, a mię-
dzywieżami lubw bramie umieszczony jest herb królewski lubksiążęcy, zbrojny rycerz,
godło własnościowe lubinicjał miasta. Poniższe zestawienia oparte są naprzebadaniu
ok. 860 herbów miejskich i ok. 30 gminnych.Godła architektoniczne
,l narzenie miasta ;jego ustrojową odrębność 'ymboliżują mury forteczne, naj-
częściejz basztami i bramami, a takżezamki i kościoły (rys.15 - 21).Mury są blankowa-
ne,najczęściej czerwone lubbiałe,z wyraźnie zaznaczonymi cegłami łubciosami. Basz-
ty są naogółprostokątne, blankowane u góry,często zakończone trójkątnymi dachami