o podobnych cechach,pozwalającena pierwszyrzut oka odróżnićherbyz GórnegoŚlą-
ska, Pomorza lub terenów należącychdo dawnej Brandenburgii.
Dużągrupęherbówmiejskichtworząte, którychgodłaodnosząsię do panującychkró-
lów i książątoraz wskazują, kto był wystawcą przywileju lokacyjnego lub wykonywał
wolęwystawcy.W herbachwskazującychna panującegokrólanajczęściejspotykanymgo-
dłemjest państwowy OrzełBiały,którywystępował lub występujew ponad30 herbach
miejskich.Inne godłaodnoszącesię do monarchyto Przemysł11na troniew herbieGro-
dziskaWielkopolskiego (rys. 31), głowakróla(Szamotuły,Wolbrom), koronakrólewska
- Będzin, Człopa,Drzewica.Gdańsk.Jasło,Kielce,Koronowo,Korycin(rys. 30), Wałcz,zło-
te jabłko królewskie(OstrówWielkopolski, rys. 32, Szamocin)oraz królewskiinicjałKa-
zimierzaWielkiego"K"(Grybów)i monogram ZygmuntaAugusta"SA"(Augustów).
Herbylub godłapaństwa polskiego (OrzełBiały)i polskichksięstw,a takżeksięstw
i państwobcychwystępowały w herbach ponad120 miast(rys. 33 - 38). W 33 herbach
widniejeczarnyorzełdolnośląskize srebrnąprzepaską,w 32 złotyorzełgórnośląski(opol-
ski). GodłoPomorza(czerwonygryf)lub jegoczęść(łapa)jest w herbach28 miast,go-
dło Brandenburgii(czerwonyorzeł)w herbach14 miast.Dziewięćmiastmiałogodłocze-
skie (białylew z podwójnym ogonem), a sześćkujawskie (połulew z połuorłem). Brak
szacunkudla tradycjii źle pojmowany patriotyzm sprawiły,że równieżczęśćtych godeł
usunięto w ostatnich dziesięcioleciachz herbów miejskich.
Dalszadużagrupaherbów miejskichma godławskazujące na założycielii właścicie-
li miast. Ponad100 herbów ma godłarodowe właścicieli,kilkaherbów ma ich mono-
gramy.Na niektórych herbach możemyprześledzićsukcesjęwłaścicieli,czegonajlepszy-
mi przykładami są herbyBorkuWielkopolskiego z godłami Ogończyk,Gozdawai Łodzia
oraz Lesznaz godłami Wieniawa, Topóri Sulima.W sumiew herbach miejskichznaj-
dujemyponad55 godełlub herbów rodówpolskichi niecoponad10 niemieckich.Zpol-
skichnajczęściej występuje Leliwa(rys. 45), Łodzia(rys. 44) i Nałęcz.Wśród polskich
założycielii właścicielimiast należałobywymienić co najmniejTarnowskich herbu Le-
Iiwa, ZamojskichherbuJelita,BnińskichherbuŁodzia,BranickichherbuGryf,Czarnkow-
skichherbu Nałęcz,Działyńskichherbu Ogończyk,Ossolińskich herbu Topór,Oleśnic-
kich herbu Dębno,Potockichherbu Pilawa,Ostrowskich herbu Rawiczi Leszczyńskich
herbu Wieniawa.
W herbach miastzakładanychprzezorganizacjekościelnei do nich należącychznaka-
mi świadczącymi o ich przynależności były godłabiskupie:infułai pastorał (rys. 50, 57
i 78), godłakapitułgnieźnieńskiej(rys. 39), krakowskiej(rys. 40), i wrocławskiej(rys. 41)
oraz godłazakonne(bożogrobców z Miechowarys. 42, benedyktynów, paulinów),posta-
cie mnichówi opatów,a takżekrzyżkrzyżackii maltański(joannitów).Takichherbówmiej-
skichbyło około70, główniena Śląsku,w Wielkopolsceoraz na Warmiii Mazurach.
