8

Doen of hebben? Dat is niet langer de vraag^1

Het is nog niet zo lang geleden dat je helemaal niet zo stellig kon zeggen of je

beter voor belevingen of materiële bezittingen kon kiezen, en welk van de twee
je waarschijnlijk meer geluk zou brengen. Sommige mensen vonden het voor de
hand liggen dat belevingen – relaties, fietsen, dansen – meer betekenis hadden en
je gelukkiger maakten. Anderen vonden dat je, als je er zo over dacht, gewoon
niet de juiste spullen kocht. Nieuwe kleding of schoenen, een handtas of een
auto maakten hen altijd heel gelukkig. Sceptische commentatoren zouden de
meningen van een of twee mensen – of misschien tientallen – uit beide kampen
hebben overwogen, om die vervolgens af te doen als anekdotisch bewijs.
Misschien was een van beide inderdaad beter, maar zonder wetenschappelijk
bewijs zou je nooit met zekerheid kunnen zeggen of belevingen of materiële
bezittingen de voorkeur genoten.

Maar wat je wél kon zeggen, was dat de vicieuze cirkel van het materialisme
niet zo geweldig was als die eerst had geleken. Richard Easterlin maakte dat
duidelijk in 1974, toen hij betoogde dat een hoger inkomen boven een bepaald
punt niet langer leidde tot groter geluk. In de decennia daarna ontdekten
onderzoekers nóg een waarheid: dat steeds meer materialistische mensen minder
gelukkig leken te zijn. Dat was interessant, maar het wierp ook nieuwe vragen
op, want niemand wist hoe het verband tussen beide in elkaar stak. Zorgde een
materialistische instelling voor minder geluk? Of was het andersom: maakte
niet-gelukkig-zijn mensen materialistischer? Of zou het nog anders kunnen zijn,
zoals Darby Saxbe suggereerde, en ging de relatie tussen stress en rommel twee
kanten op? Of was het een nooit de oorzaak van het ander en waren twee
fenomenen telkens heel losjes met elkaar verbonden, zoals dat wat
wetenschappers een ‘correlatie’ noemen? Het begrijpen van die relatie is niet
slechts een academische kwestie. Het is fundamenteel als je je bekommert om
het geluk van mensen.

In 2003 werkten twee psychologen, Tom Gilovich en Leaf van Boven samen
aan een baanbrekend onderzoek dat antwoord gaf op deze vraag. In hun