Finansal Ekonomi

96 Fnansal Ekonom

Ger ödememe rsknn, faz oranları üzerndek etklern ncelemek çn, Şe-

kl 4.7’dek hazne bonosu ve fnansman bonosu pyasalarının arz ve talep grafk-

lerne bakalım. Burada aynı vade, lkdte ve verg ayrıcalıklarına sahp olduğunu

varsaydığımız, br haznenn (hazne bonosu) dğer de br özel şrketn çıkardığı

(fnansman bonosu) bonolar üzernden faz oranı farklılığını analz edeblrz.

Yukarıdak şeklde açıklamamız gereken br dğer nokta se bono arz ve talep

eğrlernn eğm le lgldr. Normal şartlarda dkey eksende fyatı göstermş ol-

saydık bono talep eğrs negatf, arz eğrs se poztf br eğme sahp olacaklardır.

Ancak burada dkey eksende fyatlar değl faz oranları gösterlmştr. Blndğ

gb bono ve tahvl gb sabt getrl araçların fyatları le faz oranları arasında ters

yönlü br lşk vardır. Dolayısıyla dkey eksende faz oranlarının bulunduğu br

grafkte bu araçların arz ve talep eğrlernn eğm, normal arz ve talep eğrlernn

eğmnn ters olacaktır. Yan buradak şeklmze uyarlarsak bono taleb poztf br

eğme, bono arzı da negatf br eğme sahp olarak çzlmektedr.

Blndğ gb uygulamada, devletn br kurumu olan haznenn çıkardığı bo-

nonun (hazne bonosu) sıfır ger ödeme rskne (ya da çok düşük rsk) sahp ol-

duğu kabul edlmektedr. Özel şrketlern se devletnkne benzer ödeme gücüne

sahp olmaması, şrket bonolarının (fnansman bonosu) ger ödeme rsknn ns-

p olarak daha yüksek olmasına neden olmaktadır. Varsayım olarak k bononun

başlangıç koşulları aynı, yan başlangıçta fnansman bonosunun da hazne bono-

su gb ger ödenmeme rsknn olmadığını varsayalım. Bu durumda, her k bono

da aynı özellklere sahptr. Yan her k bononun vade, rsk, lktde ve vergsel

özellkler aynıdır. Bu bağlamda başlangıç olarak her k bononun da faz oranları

( 0 ) aynıdır. Dolayısıyla k bono arasındak rsk prm de sıfırdır.

İlerleyen dönemde ekonomde şlern özel sektör aleyhne gelşmes duru-

munda özel şrketn çıkardığı bonolarda ger ödenmeme rsk ortaya çıkacak ve

hazne bonolarının nsp rsk azalacaktır. Bu durumda özel sektörün bonolarına

olan talep azalır, şeklde de görüldüğü gb, özel sektöre at bono (fnansman bo-

nosu) talep eğrs sola (Df0 dan Df1 konumuna geçer) kayar ve denge faz oranı da

yükselr ( 2 ). Aynı zamanda hazne bonolarına olan talep artacaktır. Bu durumda

hazne bonosu talep eğrs de sağa (Dh0 dan Dh1 konumuna geçer) kayar, denge

faz oranı gerler ( 1 ). Buna göre özel şrketn çıkarttığı fnansman bonosu faz

daha yüksek br düzeyde belrlenr. Yan rsk farklılaştığı çn faz oranları ara-

sındak fark ortaya çıkmaktadır. Bu fark, rsk prm olarak adlandırılır. Buradak

rsk prm başlangıçta sıfır (0) ken şmdk durumda “ 1 - 2 ” düzeyne çıkmıştır.

Rsk prm, rsk düşük olan fnansal varlığın faz le rsk yüksek olan fnansal

varlığın faz arasındak farktır. Rsk, faz oranını artırıcı br etk yaratmaktadır.

Ger ödenmeme rsk taşıyan fnansal varlıklar her zaman poztf br rsk prm

taşırlar ve rsk ne kadar yüksek olursa rsk prm de o kadar yüksek olur.

Lktde dışında dğer bütün özellkler aynı olan k ayrı şletmeye at fnansman

bonosundan hangsnn faz oranı daha yüksektr?

Lkdte Rsk: Lkdte kısaca br varlığın nakde dönüşme yeteneğ olarak ta-

nımlanır. Bunun çn lgl varlığın y şleyen br pyasasının olması, kolay ve hızlı

br şeklde alınıp satılablmes gerekr. Bu bağlamda fnansal pyasalarda şlem gö-

ren br varlığın alım satım olanakları ne kadar güçlü ve kncl pyasası ne kadar

genş se bu fnansal varlığın lkdtes o kadar yüksek olur. Lkdte, yatırımcıların

varlık talebn etkleyen faktörlerden brsdr. Fnansal varlık taleb le lkdte ara-

3