128 Finansal Ekonomi
Özet
Paranın zaman değerini ifade etmek
Paranın zaman değeri, paranın kullanım zama-
nındaki tercihi sonucu oluşan değerdir. Bekle-
menin fiyatı da denilen, eldeki her para birimi-
nin bir değeri bulunmaktadır. Ellerinde belirli
bir para mevcudu bulunduran kişilere, bu elle-
rindeki (tüketimden çektikleri) para karşılığın-
da, gelecekte daha fazla tüketebilme olanağının
sunulması gerekir. Elindeki mevcut parasını il-
gili dönem değil de gelecek dönem harcamayı
kabul eden kişilere sunulan bu fazla tüketebil-
me olanağı, paranın zaman değeri olarak ifade
edilir. Zaman tercihinden doğan paranın zaman
değeri, enflasyon nedeniyle para değerinin düş-
mesinden farklı bir kavramdır. Çünkü enflasyon
olmasa da paranın zaman değeri vardır. Enflas-
yon sıfır olsa bile, zaman tercihini yansıtan bir
bedelin olması gerekir. Bugün elinizde bulunan
1 liranın bundan bir yıl sonra elinize geçecek 1
liradan daha değerli olmasının nedeni, bugünkü
1 liranın, yatırıma dönüştürüldüğü takdirde, faiz
kazanabilecek olmasıdır. Gelecekteki paranın
elde edilmesi risklidir, riskli para da garanti olan
paradan daha az değer taşır.
Faiz türlerini açıklamak
Nominal faiz oranı, piyasalarda en yaygın kulla-
nılan faiz oranıdır. İşlem anında belirtilen ve o
anda geçerli olan faiz oranını ifade etmektedir.
Reel faiz oranı, enflasyonun etkisinden arındırıl-
mış faiz oranıdır. Sadece, tüketimden vazgeçerek
ödünç verilen fonların zaman değerini ve bunla-
rın geri ödenmeme riskini içerir.
Risksiz faiz oranı, geri ödenme riski bulunmayan
ancak enflasyonun etkisini de hesaba katan faiz
oranıdır. Hazinenin ihraç ettiği hazine bonosu,
devlet tahvilleri gibi borçlanma araçları için geri
ödenme riskinin bulunmadığı varsayılır ve faiz
oranı da risksiz faiz oranı olarak tanımlanır.
Genel olarak nominal faiz oranı yıllık olarak ifa-
de edilir. Bir yıl içinde birden fazla faiz ödemesi
yapılıyorsa yatırımcıya önerilen yıllık faiz oranı
ile yatırımcının gelecekte elde edeceği faiz oranı
arasında fark olacaktır. Yıl içinde faiz ödemeleri-
nin sıklığına göre yatırımcının eline geçen getiri
oranına efektif (gerçek-eşdeğer) faiz oranı denir.
Basit faiz, verilen ödünç miktarı ya da alınan
borç üzerinden hesaplanan faizdir. Faizin tekrar
faizi söz konusu olmamaktadır. Basit faiz uy-
gulamalarına sık rastlanmamaktadır. Basit faiz,
parasını bankaya yatıran ve vade sonunda faiz
gelirini anaparaya eklemeyen yatırımcılar tara-
fından kullanılabilir.
Bileşik faiz, faizin her bir dönem itibariyle ye-
niden anaparaya eklenmesiyle elde edilen bileş-
tirilmiş ifadesidir. Bir başka deyişle, bir yatırım
dönemi boyunca kazanılan faizin, sonraki dö-
nemde anaparaya ilave edilerek yatırıma tabi
tutulması sonucu elde edilen getiriyi gösteren
faizdir. Dönem içinde önceden belirlenen sa-
yıda faizin faizi hesaplanabilmektedir. Bugün,
finansal kurumlarda genellikle bileşik faiz kul-
lanılmaktadır.
Basit faize göre gelecekteki ve bügünkü değeri he-
saplamak
Bugün yatırılan paranın ya da borcun belirli bir
süre sonundaki değeri, paranın gelecek değeri-
dir. Gelecekteki değer, bir yatırımın faiz kazan-
dıktan sonra ulaşacağı değerdir. Yatırımın vade
ya da gelecek değeri S, anapara (bugünkü değer)
P, faiz oranı r, süre t ile gösterildiğinde formül
aşağıdaki gibi olacaktır:
S = P × [1 + (r × t)]
Bugünkü değer, gelecekteki nakit akışlarının
şuanki değeridir. Gelecek değer formülünden
hareketle bugünkü (şimdiki) değer hesaplaması
için gerekli olan formülü aşağıdaki gibi oluştura-
biliriz.
1
2
3
