Finansal Ekonomi

1. Ünte - Fnansal Sstem ve İşleyş 7

Br ekonomk brmn fon arz edc olablmes çn öncelkle brkm yan ta-

sarrufu olması gerekr. Tasarruf gelrn blerek ve steyerek harcanmayan kısmıdır.

Burada gelrn zorla ya da stem dışı harcanamaması değl, blerek ya da steye-

rek harcamanın yapılmaması ya da ötelenmes söz konusudur. Tasarruf sahpler

fon arz edc olarak, ellerndek brkmler çeştl araçlar ve aracılar vasıtasıyla

ve yasal kurumsal düzenlemelern sağladığı güven ortamında, fon talep edclere

kullandırırlar. Bunlar aynı zamanda sstemn fon kaynaklarını oluşturmaktadır.

Şmd hemen şu soru akla geleblr. Neden harcanablecek ken bazı ekono-

mk brmler blerek ve steyerek harcama yapmaktan kaçınır, yan neden tasaaruf

yaparlar? Ekonomk brmler tassaruf yapmaya ten şey aslında, yaptıkları tasar-

ruf dolayısıyla gelecekte vazgeçtkler harcamaya kıyasla daha fazla harcayablme

(tüketeblme) beklentsdr. Bunun çn de yaptıkları tasarruarı getr elde ede-

cekler alanlarda değerlendreblmeler gerekr. Bu bağlamda tasarruf yapanlar bu

tasarruarı yatırımlara yönlendreblr ve buradan getr elde edeblrler. Bunun

dğer br yolu se bu brkmler başkaları vasıtasıyla kullandırmak ve buradan

kazanç elde etmektr. Bu noktada karşımıza fon arzı kavramı çıkmaktadır.

Fon arz eden ve sstemn kaynaklarını yaratan ekonomk brmler, fonlarını

mevcut ekonomk koşulları da göz önüne alarak değerlendrmek steyen, brey-

sel ve kurumsal yatırımcılardan barettr. Bu anlamda hane halkları, şletmeler ve

devletler fon arz edc olarak fnansal sstem çnde yer alan ekonomk brmlerdr.

Herhang br tcaret (mevduat) bankasına vadel mevduat hesabı açtıran br hane
halkı üyes fon arz edc olarak kabul edleblr m?

Fon Talep Edenler

Bu konudak açıklamalara brkaç soru le başlayalım. Neden bazı ekonomk b-
rmler fon talep edcdr? Fon talep edenler kmlerdr? Fon talep edenler başkala-
rının fonlarını kullanırken br malyete katlanır mı?
Bu soruların cevabı çn geln şöyle br mzansen yapalım: Varsayalım k sz,
grşmc br ruha sahpsnz ve oldukça y olduğunu düşündüğünüz br yatırım
fkrne sahpsnz. Düşündüğünüz yatırım sze oldukça yüksek br getr sağlaya-
cak. Ancak br sorununuz var. O da yatırım çn gerekl kaynağa sahp değlsnz.
Bu durumda eğer yatırımınıza ve sze sağlayacağı getrye nanıyorsanız, gerekl
kaynağı br bedel karşılığında başkalarından kullanmaya çalışablrsnz. Bu du-
rumda fnansal sstem çnde fon talep edc olarak yer alableceksnz.
Fon talep edenler, fnansal sstemn en öneml unsurlarından brsdr ve fnan-
sal sstem çnde fon arz edenlern tam karşıtı br unsur olarak karşımıza çıkarlar.
Bunlar, gelrlernden daha fazla harcama yapan ya da bu yönde br steğ olan, ama
bunun çn gerekl fonu kend başına sağlayamayan, bu bağlamda fon açığı olan
ekonomk brmlerdr. Söz konusu ekonomk brmler genellkle durumlarına uy-
gun fnansal araçları kullanmak suretyle fon fazlası olan ekonomk brmlern
fonlarını kullanırlar ve fnansal aracın türüne bağlı olarak fonlarını kullandıkları
ekonomk brmlere çeştl ekonomk menfaatler sağlarlar. Ekonomk menfaat,
tahvl vb araçlar çn faz olurken, hsse sened çn kâr payı (temettü) olarak kar-
şımıza çıkmaktadır. Fon talep eden ekonomk brmler de, fon arz edenler gb
breyler (hane halkları), şletmeler ve devletler olarak sıralanmaktadır.
Fnansal sstem çn gerek fon arz edenler, gerekse fon talep edenler olmazsa
olmaz olarak kabul edlen en öneml unsurlardır. Herhang br fnansal sstemn
oluşumu her şeyden önce ssteme olan htyaçtan kaynaklanır. Bu bağlamda fon

Fnansal sstemn özünde,

br getr karşılığında mevcut

gelrn gelecektek gelrle

değşm ve tasarruarı

yatırıma dönüştürme şlev yer

almaktadır.

Ekonomk brmlern tasarruf

yapmalarının altında yatan

şey, yaptıkları tasarruf

dolayısıyla, vazgeçtkler

tüketme kıyasla, gelecekte

daha fazla harcayablme

(tüketeblme) beklentsdr.

1