142 Finansal Ekonomi
Parite Riski; döviz portföyündeki yabancı paraların çarpraz kurlarında
(paritelerinde) meydana gelen değişmeden kaynaklanabilecek kar ya da zarar
etme ihtimalidir. Parite riskinde, her iki yabancı paradan da net anlamda döviz
varlığı veya net anlamda döviz borçlusu olunması durumunda, bu iki yabancı
paranın birbirleri arasındaki kuru gösteren çarpraz kurun değişmesi sonucu
zarar edilebilir.
Günlük yaşantımızda döviz kurlarındaki değişiklikler, döviz borçlusu veya
alacaklısı olunması durumuna göre, bir taraf açısından olumlu iken diğer taraf
açısından olumsuz olacaktır. Örneğin bir bankaya 1000 dolarlık 3 ay vadeli mev-
duat hesabı açtıran bir yatırımcı için kurların artması olumludur. Diyelim ki ya-
tırımcı bankaya 1000 dolar yatırdığında kur 1$ = T1.8 iken 3 aylık süre içinde
kur 1$ = T2 olursa yatırımcı bu durumdan kazançlı çıkar. Çünkü bankaya 1000
dolar yatırdığınız anda bu yatırımınızın T olarak karşılığı T1800 iken, kurların
artmasıyla tasarrufnuzun değeri, kazanacağınız faiz gelirini göz ardı edersek,
T2000’ye yükselmiştir. Diğer taraftan yabancı para cinsinden borcu olan banka
için kurların artması zarar etmesine neden olacaktır. Tersine örneğin siz bir ban-
kadan dövize endeksli konut kredisi kullanırsanız, kurların yükselmesi ihtimali
uykularınızı kaçırabilir. Yine örneğin, siz bir ihracatçı iseniz, yapacağınız ihracat
bedelini teslimat sonrası altı ay içerisinde alacaksanız, sizin için kurların gelecekte
düşmesi ciddi bir risk oluşturacaktır. Tersine siz bir ithalatçı iseniz dolar bazında
ithal ettiğiniz ürünün ödemesini 6 ay sonra yapacaksanız kurların ani bir şekilde
yükselmesi sizin için ciddi bir risk yaratacaktır.
Yukarıdaki verdiğimiz örnekleri çoğaltabiliriz. Sonuçta spot piyasada sahip
olduğunuz pozisyona bağlı olarak (döviz cinsinden alacağınız veya borcunuz ol-
ması durumuna göre) kurların düşmesi veya yükselmesi sizin için bir risk yaratı-
yorsa, bu risklerinizden korunmak için, döviz üzerine forward, futures, swap ve
opsiyon sözleşmeleri yapmak çözüm olabilecektir.Türev (Vadeli) Piyasa İşlemleri
Finansal piyasalar, gerçekleştirilen alım-satım işlemi sonucunda el değiştiren fi-
nansal varlıkların vadesine bağlı olarak spot (nakit) ve türev (vadeli) piyasalar
olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Spot piyasalar, belli miktardaki bir kıymetin ve
bunların karşılığı olan paranın, işlemin ardından çok kısa süre içerisinde el değiş-
tirdiği piyasalardır. Türev (vadeli) piyasalar ise ilerideki bir tarihte, teslimatı veya
nakdi uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir kıymetin, bugünden alım satımının
yapıldığı piyasaları ifade etmektedir. Bu piyasalarda meydana gelen işlemlerin ta-
mamı türev piyasa işlemleri olarak ifade edilmektedir. Türev piyasa işlemleri kav-
ram olarak forward, swap, futures ve opsiyon işlemlerinin tamamını kapsamakta-
dır. Vadeli işlem piyasalarında korunma, spekülasyon ve arbitraj amaçlı işlemler
yapılabilmektedir. Bizim buradaki amacımız spot piyasada pozisyonu olup kur
riskinden korunmak isteyen yatırımcıların gelecekteki kuru bugünden sabitlemek
amacıyla vadeli işlem piyasasında yaptıkları işlemleri ele almaktır.
Bireylerin ya da finansal kurulusların gelecekle ilgili yatırım kararları alırken
karşı karşıya kaldıkları risklerden biri, gelecekte oluşacak döviz kurlarının belir-
sizliğidir. Bu belirsizlikten korunma çabalarının bir sonucu olarak ortaya çıkan
ve geliştirilen türev ürünler öncelikle mal piyasalarında, daha sonra ise finansal
piyasalarda yaygın olarak kullanılmaya başlanmıstır.Parite riski: Döviz
portföyündeki yabancı
paraların çarpraz kurlarında
(paritelerinde) meydana
gelen değişmeden
kaynaklanabilecek kâr ya da
zarar etme ihtimalidir.
Türev ürün: Getirisi diğer
varlıkların getirisine bağlı
olarak belirlenen ürünlerdir.
Spot piyasalar: Belirli
miktardaki bir kıymetin ve
bunların karşılığı olan paranın,
işlemin ardından çok kısa
süre içerisinde el değiştirdiği
piyasalardır.
Türev piyasalar: İlerideki
bir tarihte, teslimatı veya
nakdi uzlaşması yapılmak
üzere herhangi bir kıymetin,
bugünden alım satımının
yapıldığı piyasaları ifade
etmektedir.