6. Ünite - Döviz Piyasaları ve Döviz Kuru Riski Yönetimi 149
Opsiyon Sözleşmeler
Futures sözleşmeler kadar yaygın olmamakla birlikte, opsiyon sözleşmeler de or-
ganize borsalar bünyesinde işlem görmekte, ancak tezgahüstü piyasada işlem gö-
ren opsiyon sözleşmelerinde de işlem hacmi yüksek seviyede gerçekleşmektedir.
Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcısına gelecekte belirli bir
tarihte veya tarihe kadar, sözlesmenin yapıldığı gün belirlenen bir fiyat üzerinden,
belirli bir miktardaki bir varlığı satın alma veya satma hakkı tanıyan sözlesmedir.
Dolayısıyla opsiyon sözleşmesinde alıcı ve satıcı olmak üzere iki taraf vardır.
Alıcı taraf, belirli bir prim karşılığında satın aldığı opsiyonu kullanma hakkına sa-
hipken, opsiyon satıcısı (veya opsiyon yazıcısı) belirli bir prim karşılığı hazırladığı
opsiyon sözleşmesi ile bu hakkı satan taraf olarak yükümlülük altına girmektedir.
Alıcı tarafın, opsiyon sözleşmesiyle tanınan hakkı satın almak için ödediği paraya
opsiyon primi denir.
Bu primi alan taraf ise satıcı taraftır. Bu prim satıcının opsiyon sözleşmesi ile
üstlendiği fiyat riskinin karşılığıdır ve peşin olarak ödenmektedir. Opsiyon alıcısı
sözleşmeye konu olan varlığı, vade sonunda veya vade içerisinde, ancak avantajlı
bir durumda ise alır veya satar. Opsiyon kullanılsa da kullanılmasa da opsiyon
priminin iade edilmesi söz konusu değildir.
Bir opsiyon sözleşmesinde, alıcının zararı opsiyon primi ile sınırlı iken kârı teo-
rik olarak sınırsızdır. Diğer taraftan opsiyon satıcısının kârı, opsiyon primi ile sınırlı
olup, zararı teorik olarak sınırsızdır. Başka bir ifadeyle, opsiyon alıcısının opsiyonu
vadesinde kullanmaması durumunda, bu hakkı veren satıcı opsiyon primi kadar
kâr elde ederken, alıcı aynı miktarda zarar eder. Opsiyon hakkı vadesinde kullanı-
lırsa, alıcı ve satıcının kâr ve zararı, sözleşmeye konu olan varlığın spot piyasadaki
fiyatı ile opsiyon sözleşmesinde öngörülen fiyat arasındaki fark kadar olacaktır.
Opsiyonların genel olarak iki türü vardır; satın alma opsiyonu (call option) ve
satma opsiyonu (put option).
Satın alma opsiyonu, opsiyon alıcısına, belirli bir varlığı bugünden belirlenen bir
fiyat üzerinden belirli bir miktarda ve belirli bir vade içerisinde ya da sonunda, satın
alma hakkı veren opsiyon sözlesmesi türüdür. Satın alma opsiyonu alıcısının beklenti-
si, dayanak varlık fiyatının artması yönündedir. Eğer spot piyasa fiyatı, opsiyon fiyatı-
nın üzerinde ise, alıcı opsiyon hakkını kullanacaktır. Tersine spot piyasa fiyatı opsiyon
fiyatından daha düşük olursa, opsiyon sözleşmesinin pozitif bir getirisi olmayacağı
için, alıcı opsiyonu kullanmaz ve sadece opsiyon primi kadar zarar eder. Alım opsi-
yonu satıcısının beklentisi ise dayanak varlık fiyatının gelecekte düşmesi yönündedir.
Satma opsiyonu, opsiyonu satın alana veya sahibine, belirli bir varlığı bugün-
den belirlenen bir fiyat üzerinden belirli bir miktarda ve belirli bir vade içerisinde
ya da sonunda, satma hakkı veren opsiyon sözlesmesi türüdür. Satma opsiyonu
alıcısının beklentisi dayanak varlık fiyatının düsmesi yönündedir. Satma opsiyonu
alıcısı, satma hakkını spot piyasa fiyatı opsiyon fiyatının altına düşerse kullanır ve
kar elde eder. Eğer tam tersi bir durum gerçekleşmişse satma hakkını kullanmaz
ve sadece ödediği opsiyon primi kadar zarar eder.
Opsiyon sözleşmeleri vade açısından Amerikan ve Avrupa tipi opsiyonlar ola-
rak iki farklı grupta incelenebilmektedir. Avrupa tipi opsiyonlar ancak vade so-
nunda kullanılabimekte yani vadeden önce kullanmak mümkün olmamaktadır.
Amerikan tipi opsiyonlar ise opsiyon hakkının opsiyonun yazım tarihi ile vade
tarihi arasındaki herhangi bir tarihte kullanılmasına izin verilen sözleşmelerdir.
Amerikan tipi opsiyonlar, daha esnek olduğu için Avrupa tipi opsiyonlardan daha
yüksek bir prim karsılığında alınır ve satılır.
Opsiyon sözleşmesi: İki
taraf arasında yapılan ve
alıcısına gelecekte belirli bir
tarihte veya tarihe kadar,
sözlesmenin yapıldığı gün
belirlenen bir fiyat üzerinden,
belirli bir miktardaki bir varlığı
satın alma veya satma hakkı
tanıyan sözleşmedir.Opsiyon primi: Alıcı tarafın,
opsiyon sözleşmesiyle tanınan
hakkı satın almak için ödediği
paraya denir.Satın alma opsiyonu:
Opsiyon alıcısına, belirli bir
varlığı bugünden belirlenen
bir fiyat üzerinden belirli bir
miktarda ve belirli bir vade
içerisinde ya da sonunda, satın
alma hakkı veren opsiyon
sözlesmesi türüdür.Satma opsiyonu: Opsiyonu
satın alana veya sahibine,
belirli bir varlığı bugünden
belirlenen bir fiyat üzerinden
belirli bir miktarda ve belirli
bir vade içerisinde ya da
sonunda, satma hakkı veren
opsiyon sözlesmesi türüdür.