166 Finansal Ekonomi
hasar olduğunda sigortalı zararla karşı karşıya gelecektir. Hasar olmaması duru
munda sigortalının bir kazancı olmayacaktır.
Spekülatif risk ise, kayıp kadar kazancın da söz konusu olduğu risk durumu
nu ifade etmektedir. Bir finansal veya sabit sermaye yatırımı dolayısıyla kazançlı
veya zararlı durumlardan herhangi birisi ortaya çıkabilir. Bu durumda yalın riskin
sonucunun hep zararla sonuçlanabileceği düşünülürse, spekülatif riskin sonucu
kazanç da olabilecektir. Yalın riskler her zaman istenmeyen risklerdir. Fakat spe
külatif riskler bazen istenebilir. Yalın risk ile spekülatif risklerin bu yapıları ne
deniyle yalın riskin yönetimi için gerekli olan yetenekler ile spekülatif risklerin
yönetimi için gerekli olanlar farklılaşacaktır.Genel ve Özel Risk
Genel riskler, geniş kitleleri etkileyen risklerdir. Genellikle katastrofik nitelikte olup,
doğal afetlerde, halk hareketlerinde, terör ve savaşta olduğu gibi gerçekleştiklerinde
toplumsal sorun doğururlar. Enflasyon ve işsizlik de bu tür sorunlar içinde sayıla
bilir. Genel risklere, ekonomik sistemdeki belirsizlikler, sosyal ve politik değişmeler,
kuraklık, fırtına gibi doğal afetler de örnek olarak verilebilir. Bu tür risklerin yöne
timi insanların duygusal kararıyla değil, istatistik veriler ışığında kullanılan mate
matiksel modellerle ve bilgisayarların hassas ölçümleriyle yapılmaktadır.
Özel riskler, bireysel niteliktedir ve daha kolay bir şekilde kontrol edilebilmek
tedir. Kişilerin karşılaştığı kazalar, hırsızlık, taşıma, salgın olmayan hastalık ya da
ölüm gibi riskler bu kapsamda değerlendirilebilir. Benzer şekilde; yangın, patlama
gibi tehlikelerin sebep olduğu maddi kayıplar, iş kazaları ve çalışanların sebebiyet
verdiği kazalar nedeniyle yasal sorumluluk ve ölüm, yaralanma gibi şahsi teh
likeler örnek verilebilir. Doğal afetlerde olduğu gibi geniş alanları, toplu, kitle,
kümül denilecek kadar çok sayıda kişiyi, varlıkları, birbiriyle ilişkili birçok riski
kapsamamaktadır. Özel riskler daima yalın riskler iken, genel riskler ise yalın ve
spekülatif risk kapsamında olabilir.Fiziksel ve Sosyal (Moral) Risk
Fiziksel risklerde, riskin gerçekleşmesine neden olan etkenler fizikseldir. Fiziksel
risk kaynaklarının başlıcaları yangın ve doğal afetlerdir. Bu gruba giren riskler can
ve mal kaybına sebep olan yangın, yıldırım gibi doğal bir olay neticesinde meyda
na gelebileceği gibi, elektrik kontağı gibi insancıl hatalar sonucunda da meydana
gelebilir. Bireylere ve firmalara büyük zararlar veren deprem, fırtına, toprak kay
ması gibi doğal olaylar diğer fiziksel risk kaynaklarıdır.
Sosyal (moral) risk kaynakları kişinin davranışları ile ilgilidir. Kişinin ahlak, ka
rakter, yetişme tarzı ve alışkanlıklarından, değer yargılarına, yeteneklerine, sakarlık
larına kadar düşünülebilecek birçok soyut olayla bağlantılıdır. Çalma, saldırı, eşya
tahribatı, kundaklama, sabotaj ve vandalizm sosyal riskler kapsamına alınmaktadır.
Hırsızlık özellikle sosyal uyumsuzlukların yaşandığı toplumlarda önemli bir risk
kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmede çalışanların yaptıkları hırsızlıklara
karşı bazı tedbirler alınabilmesine rağmen, bu riskin tamamen ortadan kaldırılması
mümkün değildir. Kundaklama sonucu meydana gelen yangın ve üretim kayıpları
sonucu işletmeler, önemli tutarlara ulaşan zararlara maruz kalmaktadırlar.
Fiziksel risklerle ilgili değerlendirmeler teknik bilgi derlenerek yapılabilir. Ge
rekli bilgilerin derlenmesi ve biriktirilmesi daha kolaydır. Ancak sosyal riskler
soyut kavramlarla ifade edilen, kaydı her zaman mümkün olmayan, arandığında
bulunmayan çok değişken bilgilerdir.Hasar: Herhangi bir mala,
eşyaya verilen fiziki hasarı
veya kişinin gerek bedeni,
gerekse manevi zararını ifade
etmek için kullanılır.
http://www.tsb.org.
tr/sigorta-tanimlari.
aspx?pageID=648
Katastrofik risk:
gerçekleştiğinde bir bölgeyi
veya ülkenin bütününü
etkileyen büyük yıkımlı
risklerdir.
Özel riskler daima yalın riskler
iken, genel riskler ise yalın ve
spekülatif risk kapsamında
olabilir.