7. Ünite - Risk ve Getiri 167
Ekonomik Risk
Ekonomik riskler, genellikle işletmelerin faaliyetlerini tehdit eden risklerdir. Piya
sa koşulları içinde yaşanan mevsimlik ve konjonktürel olaylar, enflasyon, ülkele
rin politik yapılarındaki istikrarsızlıklar, ihracat ve ithalatçıların karşılaşabileceği
sosyal, ekonomik ve politik sorunlar ekonomik risklerdendir. Söz konusu riskler
İşletmelerle İlgili Riskler başlığı altında daha ayrıntılı olarak yer almaktadır.
Konjonktür kavramını hatırlayınız.
Mülkiyet, Mali Yükümlülük ve Personel Riskleri
Bu gruptaki riskler potansiyel kayıpların türüne göre sınıflandırılmaktadır. Mül
kiyet riskleri, bir işletme veya kişiye ait bir mülkün hasar gördüğü, yok edildiği,
değerinin azaldığı veya kaybedildiği zaman meydana gelir. Örneğin; işletmeye ait
bir aracın kaza sonucu hasar görmesi durumunda mülkiyet riski söz konusudur.
Mali yükümlülük riski ise, bir işletme veya kişinin, başkalarına verdiği kişi
sel veya mal varlığı zararları için yasal olarak sorumlu tutulabilmesiyle ilgilidir.
Örneğin; bir işletmenin iş kazasında yaralanan bir çalışanının tedavi giderlerini
ödemek zorunda olması gibi veya bir otomobil sahibinin çarptığı bir yaya için
sorumlu tutulması gibi.
Personel riskleri, bir işletme veya ailenin mensupları için zarar veya kayıp or
taya çıkması durumudur. Bir aile için ailenin geçimini sağlayan kişinin işten çı
karılması veya bir işletme için önemli bir yöneticinin ölümü bu risklere örnek
verilebilir.
Çeşitlenebilen ve Çeşitlendirilemeyen Risk
Bazı riskler vardır ki, bütün insanlar ve ekonomik birimler onunla karşı karşıya
kalıp, kaçınmaları mümkün değildir. Diğer bazı riskler ise, çeşitli mekanizmalar
ile ortadan kaldırılabilir veya zararları azaltılabilir. Çeşitli risk paylaşma anlaş
malarıyla veya bir araya getirme (bir havuzda toplama) risk azaltılabiliyorsa, bu
tür risklere çeşitlendirilebilir riskler denilmektedir. Bunun tersi olarak bahsi ge
çen mekanizmalarla azaltılması mümkün olmayan riskler de çeşitlendirilemeyen
riskler olarak adlandırılmaktadır.
Çeşitlendirme ile ortadan kaldırılan veya azaltılan riskler firma bazlı riskler
olması nedeniyle Sistematik Olmayan Risk olarak adlandırılmaktadır. Çeşitlen
dirme ile ortadan kaldırılamayan risk ise Sistematik Risk veya piyasa riskidir. Bu
durumda bütün birimler tüm piyasanın karşı karşıya kaldığı riskten kaçınama
maktadır.
Söz konusu iki risk türünün birbirinden ayrılması özellikle risk yönetiminde
önem kazanmaktadır. Çünkü bu ayrım risklerin bir araya getirilmesi veya riskin
paylaşımı anlaşmalarını etkileyebilecektir. Portföyde Getiri ve Risk Kavramları
Bölümünde sistematik ve sistematik olmayan risk unsurları daha ayrıntılı olarak
yer almaktadır.
Objektif (Nesnel) ve Subjektif (Öznel) Riskler
Objektif (nesnel) risk, gerçek kaybın olası kayıptan farkı olarak tanımlanmakta
dır. Örneğin sigorta şirketinin tarihsel verilerden hareketle ortaya çıkması bek
lenen riskin, bu hesapların etrafında ne ölçüde dalgalanacağı hususu olarak ele
alınabilir. Bir bankanın kredi verme esnasında hesapladığı risk ile işlemin gerçek
leşmesinden sonra ortaya çıkan riskin farkını yansıtmaktadır.
3
Sistematik risk; kontrol altına
alınma olanağı bulunmayan
risk türüdür ve döviz kuru, faiz
oranı, enflasyon, piyasa ve
politik riskleri kapsar.