Finansal Ekonomi

174 Finansal Ekonomi

Finansal Kurumlarla İlgili Temel Riskler

Bu kapsamda aşağıda öncelikle finansal kurumları etkilediği düşünülen riskler

açıklanmış ve temel finansal kurumlar açısından söz konusu risklerin etkileri ele

alınmıştır.

Kredi Riski

Finansal işlemlerde bulunan kişi veya kuruluşlardan birinin, karşı tarafa olan

yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan potansiyel kayıp “kre­

di riski” olarak adlandırılır. Kredi riskinin, “karşı taraf riski” diye adlandırıldığı

da görülebilmektedir. Bu risk genel olarak, borçlu tarafın alacaklı tarafa borcunu

ödememesi olarak algılanmakla birlikte, finansal işlemler de her zaman bir borç­

lu, bir de alacaklı taraf bulunması gerekmemekte, bazı işlemlerde her iki tara­

fında karşılıklı yükümlülükleri söz konusu olmaktadır. Örneğin; menkul kıymet

piyasalarında yapılan işlemlerde, bir taraf belli bir süre içinde belli bir miktardaki

parayı ödeme yükümlülüğü altına girerken diğer taraf da aynı süre içinde belli

miktardaki menkul kıymeti teslim etme yükümlülüğü üstlenmektedir. Taraflar­

dan herhangi birinin yükümlülüğünü yerine getirmemesi, karşı taraf için bir risk

unsuru oluşturmaktadır. Benzer şekilde vadeli döviz piyasasında da taraflardan

biri belli bir döviz cinsi, diğeri de farklı bir döviz cinsi üzerinden ödeme yapmayı

taahhüt etmekte, her iki tarafta karşı tarafın vadesinde ödemeyi yapmaması riski

ile karşı karşıya kalmaktadırlar.

Kredi riskinin bir nedeni karşı tarafın yeterli ödeme gücüne sahip olmasına

rağmen borcunu ödemeye niyetinin bulunmaması, diğeri ise, karşı tarafın bor­

cunu ödemeye yeterli nakit veya fon yaratma gücünün bulunmamasıdır. Doğal

olarak kredi riski ile en çok karşı karşıya kalan finansal kurumların başında ban­

kalar gelmektedir. Son yıllarda ulusal ve uluslararası kredi piyasalarında rekabetin

artması, bankalar dışındaki mali kuruluşların da bu piyasalarda rol almaya baş­

laması sonucunda kredi işlemlerindeki kâr marjları daralmış, bunun sonucunda

daha fazla kredi kullandırmaya başlayan bankalar, ekonomik durumdaki olumsuz

gelişmelere paralel olarak artan kredi problemleri ile karşı karşıya kalmaya başla­

mışlardır. Bu gelişmeler sonucunda kredi işlemlerine ilişkin riskin daha etkin öl­

çüm ve kontrolünün yapılması gereği ortaya çıkmış ve bankaların kendi içlerinde

kullandıkları kredi derecelendirme modellerinin geliştirilmesi yanında, geçmişe

dönük kredi zararlarının analizi, iflas olasılıklarına dayanan modeller gibi bazı

istatistiksel analiz yöntemleri de kullanılmaya başlanmıştır.

Kredi riski bankacılığın temel faaliyet alanında yer alır. Aynı şekilde sigorta

şirketleri de bono portföyleri oluşturarak yatırımın ödenmeme riskini üstlenirler.

Bununla birlikte sigorta şirketleri bono portföyünde yapılan değişiklikler ile vo­

latiliteyi sınırlandırarak riski azaltabilirler. Portföyünde yüksek getirili bonolarla

riski dengeleyebilirler.

Likidite Riski

Likidite riski genel olarak, ihtiyaç duyulan miktarda fonun ihtiyaç duyulduğu anda

uygun bir maliyetle bulunmaması, elde tutulan finansal varlığın istenilen zaman­

da ve fiyatta elden çıkarılmaması veya transfer edilememesi sonucunda zarara

uğrama olasılığı olarak tanımlanabilmektedir. Daha kısa bir tanımla likidite riski,

nakit giriş ve çıkışlarının eş anlı olmaması tehlikesidir. Bankaların aktif kalemleri

Taraflardan herhangi
birinin yükümlülüğünü
yerine getirmemesi, karşı
taraf için bir risk unsuru
oluşturmaktadır.

Geri ödenmeme riski;
borçlunun faiz ve/veya
anapara ödemelerini
yapamayacak olma riskidir.

Likidite riski, nakit giriş ve
çıkışlarının eş anlı olmaması
tehlikesidir.