188 Finansal Ekonomi
Özet
Belirsizlik ve risk kavramlarını açıklamak.
Geniş bir çerçeve içinde tanımlandığında, planla
rın başarısız olma olasılığı, hatalı karar alma teh
likesi, zarar etme veya kâr etmeme gibi durumları
genel olarak “risk” olarak adlandırmak mümkün
dür. Belirsizlik ve risk kavramları hem finans hem
de ekonomi literatüründe çok yer tutmaktadır.
Belirsizliklerin durumuna bağlı olarak ekonomik
birimlerin riske karşı olumsuz yaklaşmaları, onla
rın belirsizlik durumunu azaltabilmek için tedbir
almalarını getirebilmektedir.
Ekonomi ve finans literatüründe riskin tanımı
ile ilgili olarak farklı yaklaşımlar söz konusudur.
Özellikle incelenen alt finansal sektörlere veya
finansal kurumlara göre farklı tanımlamalar gö
rülebilmektedir. İktisatçılar, davranış bilimciler,
istatistikçiler veya finans (banka ve sigorta şir
ketleri) teorisyenleri gibi birçok araştırma ala
nına mensup araştırmacı kendi çerçevesinden
riski tanımlamaya çalışmıştır. Yapılan tanımla
rın her biri belirli bilimsel alanların bakış açıla
rını yansıttığından ortak bir zemin oluşturmak
pek mümkün olmamıştır. Bu kapsamda yapılan
farklı risk tanımlamaları aşağıda yer almaktadır.
• Risk, kayıp olasılığıdır.
• Risk, gerçekleşen sonuçlardan veya değerler
den hareketle beklenen sonuçları belirlenme
sidir.
• Risk, kayıp tehlikesidir.
• Bireylerin risk algısı; olması muhtemel bir
olayın negatif sonuçlarının onları nasıl etkile
yeceğini göz önüne alarak, resmi olmayan bir
tahmini kapsamaktadır.Risklerin nasıl sınıflandırıldığını açıklamak.
Tahmini sonuçlarla gerçekleşen sonuçların fark
lı olması çok değişik nedenlerden kaynaklana
bilmektedir. Beklenen sonuçlarla gerçekleşen
sonuçların farklılaşmasına neden olabilecek fak
törlerin, diğer bir deyişle risk faktörlerinin sayı
sının fazlalığı, bunların tasnifini zorlaştırmakta
ve üzerinden anlaşmaya varılmış genel risk sınıf
landırması bulunmamaktadır. Bununla birlikte
aşağıda risk faktörlerinin değişik bakış açılarıyla
sınıflandırılması yer almaktadır.
Spekülatif ve Yalın (Salt) Risk; kazanç ihtimali
olmadan sadece zarar söz konusu olduğunda yalın
(salt) riskten bahsedilmektedir. Spekülatif risk ise,
kayıp kadar kazancın da söz konusu olduğu risk
durumunu ifade etmektedir.
Objektif (Nesnel) ve Subjektif (Öznel) Riskler;
nesnel risk, gerçek kaybı olası kayıptan farkı ola
rak tanımlanmaktadır. Öznel risk ise, daha çok
kişisel algılamalar dayalı olan bir risk tanımla
masıdır.
Temel ve Özel Risk; temel riskler, geniş kitleleri
etkileyen risklerdir. Özel riskler, bireysel nitelik
tedir.
Fiziksel, Sosyal (Moral) Risk; fiziksel risklerde,
riskin gerçekleşmesine neden olan etkenler fi
zikseldir. Moral riskler kişinin moralitesine bağ
lıdır. Çalma, saldırı, eşya tahribatı, kundaklama,
sabotaj ve vandalizm de sosyal riskler kapsamı
na alınmaktadır.
Ekonomik Risk; Ekonomik riskler, genellikle
işletmelerin faaliyetlerini tehdit eden risklerdir.
Sistematik ve Sistematik Olmayan Risk (Çe-
şitlenebilen ve Çeşitlendirilemeyen Risk); çe
şitli risk paylaşma anlaşmalarıyla veya bir araya
getirme (bir havuzda toplama) risk azaltılabili
yorsa, bu tür risklere çeşitlendirilebilir riskler
denilmektedir. Bunun tersi olarak bahsi geçen
mekanizmalarla azaltılması mümkün olmayan
riskler de çeşitlendirilemeyen riskler olarak
adlandırılmaktadır. Çeşitlendirme ile ortadan
kaldırılan veya azaltılan riskler firma bazlı (veya
herkesin aynı anda karşı karşıya kalmadığı) risk
ler olması nedeniyle Sistematik Olmayan Risk
olarak adlandırılmaktadır.Finansal kurumlarla ilgili riskleri açıklamak.
Bankalar, diğer işletmelerin aksine, imtiyazlı faali
yetlerinin doğal sonucu olarak bilerek ve isteyerek
risk almaktadır. BDDK bankalar için riski; “bir
işleme ya da faaliyete ilişkin parasal kaybın orta
ya çıkması veya bir giderin ya da zararın oluşması
nedeniyle ekonomik faydanın azalması ihtimali”
olarak tanımlanmaktadır. Bu riskler kullandırılan
kredinin geri ödenmemesi riski, faiz riski, itibar
riski, erken ödeme riski vb. şeklinde sayılabilir.
Kredi Riski; finansal işlemlerde bulunan kişi
veya kuruluşlardan birinin, karşı tarafa olan yü
kümlülüklerini yerine getirememesinden kay
naklanan potansiyel kayıp “kredi riski” olarak123