1. Ün te - F nansal S stem ve İşley ş 17
f nansal p yasaların varlığından söz ed leb l r. Ekonom k gel şmeye bağlı olarak
özell kle ş rketler n ölçekler büyümekte, yatırımcılar daha değ ş k ve daha büyük
tutarlarda fonlara gereks n m duymaktadırlar. Bunun yanında ekonom k gel şme
tasarruarın artışına yol açmakta, ölçeğ büyüyen ve daha fazla kaynağa (fona)
ht yacı olan g r ş mler, ht yaç duydukları fonları daha düşük bedellerle f nansal
p yasalarda tem n edeb lmekted rler. Bununla b rl kte ekonom k gel ş m düzey
düşük olan ülkeler n f nansal p yasalarında, tasarruarın yeterl düzeyde olmadığı
ve aynı zamanda yatırımcıların da sayıca az olduğu görülmekted r.
F nansal p yasaların rolü, büyük ölçüde f nansal s stem n ekonom k yapı ç n-
dek etk nl ğ ve önem le yakından l şk l d r. Ekonom de değ ş k f nansal p -
yasa türler nden ve aynı zamanda bu p yasalar arasında sürekl b r etk leş mden
söz ed leb l r. F nansal s stem ç nde vade, spekülasyon, f yat farklılığı, rekabet
koşulları ve as metr k b lg akışı dolayısıyla f nansal p yasalar b rb r ne bağlıdır.
F nansal p yasaların herhang b r nde ortaya çıkacak b r değ ş m, bütün b r f nan-
sal s stem etk lemekted r.
F nansal p yasalar, b rb r ne bağlı b rçok alt pazardan oluşan b r pazarlar top-
luluğudur ve değ ş k kıstaslara göre sınıandırmak mümkündür. Ancak uygu-
lamada bu p yasalar daha çok el değ şt ren fonların süreler ne göre b r ayırıma
tab tutulmaktadırlar. Bu bağlamda karşımıza para ve sermaye p yasaları ayrımı
çıkmaktadır. Böyle olmakla b rl kte f nansal p yasanın para ve sermaye p yasala-
rından daha gen ş ve onları da kapsayan b r pazarlar topluluğu olduğu da unutul-
mamalıdır. Buna göre f nansal p yasaların gen ş b r sınıandırmaya tab tutulma-
sının gereğ açıktır. Bu anlamda f nansal p yasaları aşağıdak g b başlıklar altında
sınıandırab l r z:Organ ze ve Organ ze Olmayan P yasalar
F nansal p yasalarda arz ve talep edenler n b r araya get r lmes sürec nde, gerek-
l organ zasyonun ve kurumsallaşmanın mevcud yet p yasa etk nl ğ açısından
oldukça öneml d r. Bu bağlamda f nansal p yasalar, “organ ze” ve “organ ze olma-
mış” p yasalar olarak k ye ayrılmaktadır.
Organ ze F nansal P yasalar: Alıcı ve satıcıları resm olarak bel rlenm ş f z ksel
alanlarda buluşturan, şlemler n oluşması ç n bell kurum ve kuruluşların denet -
m ve gözet m ne tab olan ve şley şe l şk n kend ne özgü kuralları olan p yasalar
olarak tanımlanır. Bu p yasalarda alım satım koşulları, şlem yapacak olanların n -
tel kler , şlem zamanı ve yer g b çeş tl özell kler bell standartlara bağlanmıştır.
Organ ze p yasaları ülkem z açısından örneklemek gerek rse, organ ze para ve
organ ze sermaye p yasaları altında bu p yasaları sınıandırab l r z. Bu anlamda;
Interbank Para P yasası, TCMB bankalararası döv z p yasası, BIST Tahv l ve Bono
P yasası, BIST H sse Senetler P yasası, BIST Uluslararası Tahv l ve Bono P yasası
ve İstanbul Altın Borsası örgütlenm ş (organ ze) f nansal p yasalara örnek oluştu-
ran f nansal p yasalar olarak karşımıza çıkmaktadır.
BIST neden b r organ ze p yasa olarak kabul ed l r?
Organ ze Olmayan F nansal P yasalar: Bu p yasalar tezgâh üstü p yasalar
(Over-e Counter Markets) olarak da b l nmekted r. Yasal ve dar olarak bel rlen-
m ş kuralları olmayan, f z k ve resm olarak bel rlenm ş b r mekanı bulunmayan,
organ ze p yasa dışında kalan alım ve satım şlemler n n gerçekleşt ğ , lg l kurum
ve kuruluşların denet m ve gözet m nden uzak p yasalar olarak tanımlanab l r.F nansal p yasaların rolü,
büyük ölçüde f nansal
s stem n ekonom k yapı
ç ndek etk nl ğ ve önem le
yakından l şk l d r.