Finansal Ekonomi

1. Ünte - Fnansal Sstem ve İşleyş 21

Özet

Reel ve fnansal sektörler ayırt edeblmek

Mal ve hzmetlern üretm, tüketm, alım ve

satımı, bunlar karşılığında yapılan ödemeler,

borç alma, borç verme, yatırım gb ekonomk

faalyetler genel ekonomk yapı çnde gerçek-

leşmektedr. Ekonomk yapı se reel ve fnansal

olmak üzere k temel sektöre ayrılmaktadır.

Bunlardan üretm, tüketm, değşm, reel yatı-

rımlar gb olanları reel sektörü lglendrrken,

fnansal ntelkte olan varlıkların üretm ve de-

ğşm se fnansal sektörün konusunu oluştur-

maktadır. Günümüz ekonomlernn şleyşnde

fnansal sektörün öneml br etks bulunmakta-

dır. Fnansal sektör, fnansal pyasalar sayesnde

brkmler reel yatırımlara dönüştürmektedr.

Bu şlevne bağlı olarak reel sektörün rakb de-

ğl onun tamamlayıcısıdır. Fnansal ekonomnn

büyümesne hzmet eden br sektör olarak eko-

nomk yapının öneml br alt sektörüdür.

Fnansal sstemn unsurlarını açıklamak

Yatırım ve tasarruf kararlarının farklı brmler tara-

fından verldğ günümüz pyasa ekonomlernde,

tasarruarın yatırımlara aktarılması şlev fnansal

sstem aracılığıyla gerçekleşmektedr. Fnansal ss-

tem, aslında kendsn de kapsayan genel ekonomk

sstemn br alt stemdr. Br bütün olarak brçok

kurumun, aracın ve pyasanın br araya gelmesn-

den oluşur. Genel anlamda sstem ve aynı zamanda

fnansal sstem le lgl tanımda ortaya çıkan temel

özellk, aralarında lşkler bulunan ve brbrlern

etkleyen unsurların varlığıdır. Fnansal sstem açı-

sından bu unsurlar sstemn temel unsurları olarak

kabul edlr. Fnansal sstemn temel unsurları; fon

arz edenler, fon talep edenler, fnansal aracılar (ku-

rumlar), fnansal araçlar ve yasal-kurumsal düzen-

lenmeler olarak sıralanmaktadır. Fnansal sstemn

sayılan bu unsurlarının aynı zamanda sstemn ana

çatısını oluşturduğu da söyleneblr.

Fnansal sstemn fonksyonlarını lstelemek

Yatırımlar çn gerekl fonların bulunması, hac-

mnn artırılması ve etkn dağılımı gb katkıları

dolayısıyla fnansal sstem, çnde bulunduğu

ekonomnn gelşmesnde öneml etkye sahp-

tr. Fnansal sstemn fade edlen etks, onun

ekonomk yaşamda br takım fonksyonlar cra

etmesne bağlıdır. Hemen her ekonomde fnan-

sal sstemlern yerne getrdkler ve genel fonk-

syonlar olarak smlendrlen şlevler; tasarruf

hacmn artırma, ödemelerde kolaylık sağlama,

lkdte, kred kullandırma, servet brkm ve

poltka oluşturma olarak sıralanmaktadır.

Fnansal sstemn şleyşn açıklamak

Fnansal sstemn şleyşnde, fonların arz eden-

lerden talep edenlere aktarımını sağlayan k tür

mekanzma bulunmaktadır. Bunlardan brncs

doğrudan fnansman dğer se dolaylı fnansman

olarak adlandırılır. Doğrudan fnansmanda (doğ-

rudan fon aktarımı), herhang br aracı olmadan

fon talep edenler, fon fazlası olanlardan borçlana-

rak veya sermayeye katılarak kaynak temn eder-

ler. Böyle br mekanzmanın çalışması k tarafın

brbr hakkında blg sahb olmalarını ve karşılıklı

güven gerektrr. Dolayısıyla karmaşık br eko-

nomde doğrudan fon aktarımı sınırlıdır. Zaman

çnde bu sorunu çözmek çn dolaylı fnansman

(dolaylı fon aktarımı) olarak blnen fnansal aracı-

lık sstemler gelşmştr. Bu mekanzma da se, fon

fazlası olanların elndek tasarruar, dolaylı fnans-

man sağlayan kurumlarda toplanmakta ve htyacı

olan kesme bu kurumlar elyle dağıtılmaktadır.

Fnansal pyasaların türlern açıklamak

Genel anlamda pyasa denldğnde alıcı ve satıcı-

ların karşılaştıkları yer ya da coğraf mekân akla

gelmektedr. Pyasalar genşlk kıstasına göre,

ulusal pyasalar ve uluslararası pyasalar olarak,

yapılan şlemn ntelğne göre se mal pyasaları,

faktör pyasaları ve fnansal pyasalar gb değşk

türlere ayrılmaktadır. Bunlardan fnansal pyasa-

lar, fnansal sstemn merkeznde yer alarak kred

ve tasarruf hacm, faz oranları, fnansal varlık

fyatlarının belrlendğ ve çeştl fnansal araçla-

rın alım satım şlemlernn yapıldığı pyasalardır.

Fnansal pyasalar, brbrne bağlı brçok alt pa-

zardan oluşan br pazarlar topluluğudur ve değ-

şk kıstaslara göre sınıandırmak mümkündür.

Bu bağlamda fnansal pyasalar; şleme konu olan

fonların vadeler açısından, şlem gören fnansal

araçların pyasaya çıkış durumuna göre ve taraa-

rın br araya getrlmes sürecndek organzasyo-

na göre çeştl alt pyasalara ayrılmaktadır.

1

2

3

4

5