2. Ün te - F nansal Araçlar 29
PARA PİYASASI ARAÇLARI
Para p yasası, kısa vadel fon arz ve taleb n n karşılaştığı p yasadır. Para p yasası-
nın en öneml fonks yonlarından b r , fon transfer yaparak ekonom k büyüme ve
gel şmeye katkı sağlamaktır. Bu p yasada vade daha önce de bel rtt ğ m z g b 1
yıldan az olmalıdır. Para p yasasının kend ç nde örgütlenm ş ve örgütlenmem ş
para p yasası olarak da ayrımı yapılab l r. Örgütlenm ş para p yasasından kastımız
bankalar s stem d r. Yan t caret bankalarının oluşturduğu pazar para p yasasıdır.
Çünkü fon ht yacı olanların nak t olarak ht yaçları genell kle t caret bankaların-
dan sağlanmaktadır. Örgütlenmem ş para p yasası banka s stem n n dışında ka-
lan p yasadır. Para p yasasının kaynaklarını çeş tl mevduatlar oluştururken, araç-
larını se r sk düşük aynı zamanda l k d tes yüksek ve yaygın olarak kullanılan
haz ne bonoları, mevduat sert f kaları, f nansman bonoları, repo, çek ve senetler
vb. oluşturmaktadır.
Haz ne Bonosu
İster b reyler, sterse kurumlar olsun gel r ve g derler arsında denges zl k olan,
yan g der gel r nden fazla olan herkes n karşısındak seçeneklerden b r s ve
bekl de en öneml s borçlanmaktır. Devlet n gel rler g derler n karşılayamıyorsa
devlet fon oluşturmak ve bütçe açıklarını f nanse etmek amacıyla para p yasala-
rına borç almaya çıkar. Bu borcu “fa z karşılığı” olmak üzere ster. Borç sened
olarak da haz ne bonosunu kullanır. Haz ne bonoları kısa vadel b r para p yasası
aracı olması özell ğ le para pol t kalarının yürütülmes nde ve ekonom de fon ha-
reket nde öneml roller yüklenen b r f nansal araç olarak karşımıza çıkmaktadır.
Haz ne bonosu, devlet garant s nde çıkarılan, l k t ve sab t get r l ç borçlan-
ma senetler d r. Ancak, haz ne bonosu ned r sorusunun gen ş kapsamlı b r ta-
nımını vermem z gerek rse; Türk ye Cumhur yet haz nes tarafından çıkartılan,
TCMB’ nın satışına aracılık yaptığı 3, 6, 9 ay g b 1 yıldan kısa vadel , döv z ya
da Türk L rası c ns nden ç borçlanma senetler şekl ndek b r tanımlama doğru
olacaktır. Günümüzde bu kâğıtlar güvences en yüksek kâğıtlardır. Bunun neden
devlet n bel rl b r vade sonunda bell b r bedel n ödenmes n taahhüt etmes d r.
Haz ne bonolarının dönemsel fa z ödemeler olmadığı ç n kupürlü hraç ed l-
mezler. Bunların fa z ödemeler nom nal değer üzer nden skonto ed lerek f yata
yansıtılır. İskontolu olarak satılan bonolarda haz ne bonosu üzer nden yatırım
yapan yatırımcının vade sonunda alacağı tutar nom nal değerd r. Türk ye’de ha-
z ne bonoları skonto esasına göre hale yöntem le satışa sunulmaktadır. Satışlar
f z k tesl m veya emanet makbuzu le yapılır. Vade sonunda haz ne bonosunun
üzer nde yazan nom nal değer ödemede esastır. Ülkem z açısından bakıldığında
haz ne bonolarının en öneml müşter ler bankalardır. Bunun da çeş tl nedenler
bulunmaktadır. Bankaların haz ne bonosunu terc h etme nedenler ;
• Faiz oranlarının göreli olarak yüksek olması,
• İkincil piyasalarının canlı olması, bu varlığın vade sonunu beklemeden
nakde çevr leb lmes ve nakde çevr leceğ tar htek p yasa koşullarına bağlı
olarak get r n n değ şeb lmes ,
• İhalelerde güvence olarak kullanılması,
• Geri ödenmeme riskinin sıfıra yakın olması,
• Açık piyasa işlemlerine konu olması, şeklinde sıralanabilir.
Bu f nansal araçlar b r nc l p yasada genell kle bankalara satıldığı g b d ğer
f nansal kurumlara ve merkez bankasına satılab lmekte ancak, halka satışı yapı-
lamamaktadır. Haz ne bonosu üzer nden yatırım yapan yatırımcılar ç n vade so-
Haz ne tarafından çıkarılan b r
yıldan kısa vadel borçlanma
belgeler , Haz ne bonosu adı
altında şlem görmekted r.