2. Ün te - F nansal Araçlar 37
Tey tl Çek: Keş dec n n düzenled ğ çek lehdara vermeden önce, çek anlaş-
ması yaptığı bankanın keş dec n n hesabında çek m ktarını ödeyeb lecek para ol-
duğunu çek n üzer ne “karşılığı vardır” veya “görülmüştür” kaydını düşmes ve bu
şek lde lehdarın, çek n bankada karşılığı olup olmadığı end şes n n g der lmes -
d r. Dolayısıyla bu çeklere “tey tl çek” denmekted r.
Açık (Ad ) Çek: Çek n üzer nde ödenecek m ktar kısmının doldurulmadan
boş bırakıldığı ve çek tahs l edecek ham l n daha sonra bu bölüme sted ğ rakamı
yazdığı çeklerd r. Bu çek ancak borçlunun alacaklıya çok güvend ğ durumlarda
söz konusu olab l r.
Ç zg l Çek: Bu türde, lehdar çek üzer nde yazan m ktarı doğrudan nak t ola-
rak tahs l edemez. Söz konusu tutar b r banka hesabına yatırılır ve lehdar parasını
bu hesaptan çekerek tahs l edeb l r. Çek n bu şek lde düzenlenmes n n neden ça-
lınma ve kaybolma r sk ne karşılık b r güvenl k tedb r d r. TTK’ na göre çek n ön
yüzüne b rb r ne paralel k ç zg çekerek bu tür b r çek düzenleneb l r.
Bono: Keş dec n n lehdara h taben düzenled ğ , b r alacağın kend s ya da b r
başkasına önceden saptanan b r vadede kayıtsız şartsız ödeneceğ n gösteren b r
senett r. Bono ç n pol çe g b b r ödeme ve kred aracıdır d yeb l r z. Ancak bono-
nun pol çeden farklı olarak, ödeme taahhüdünde bulunan esas borçlu (keş dec )
ve ödeme yapılacak taraf yan alacaklı (lehdar) olmak üzere k taraf bulunmakta-
dır. Pol çe le bono arasında d ğer b r fark se, pol çey düzenleyen alacaklı, bono-
yu düzenleyen n borçlu olmasıdır.
Bono k şek lde tahs l ed leb l r:
• Vadesinde lehdar borçluya başvurarak tahsilatı gerçekleştirir ve senedi tes-
l m eder.
veya
• Lehdar vadeyi beklemeden senedi bir bankada iskonto ettirerek senet tuta-
rını tahs l eder. Borcun vades nde borçlu bu kez bankaya borcunu öder.
Sened n skonto ed lmes hal nde hem alacaklının ve hem de bankanın kazançlı
olduğunu söyleyeb l r z. Alacaklı vades nden önce parasını alır. Banka se skonto
ett ğ senet ç n kom syon ve masraf tahs l eder kalanını alacaklıya öder. Borçlu açı-
sından b r değ ş kl k söz konusu değ ld r, vades nde borcunu bu kez bankaya öder.
SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI
Orta ve uzun vadel fon arz ve taleb n n karşılaştığı p yasaya sermaye p yasası adı
ver l r. Sermaye p yasasında fonlar genell kle tahv l, h sse sened g b uzun vadel
f nansal araçlar karşılığında el değ şt rmekted r. F rmalar para p yasalarına şlet-
me sermaye ht yaçları ç n başvurur ken, uzun vadel yatırım projeler ç n fon
bulmak ve sermayeler n artırmak ç n sermaye p yasalarına başvurmaktadırlar.
Sermaye p yasalarında vaden n uzun olması ve r skten dolayı fa z oranının para
p yasalarına oranla yüksek olması normald r. Para ve sermaye p yasalarını b rb r-
ler nden kes n olarak ayırmak pek mümkün değ ld r. F nansal kurumların çoğu
her k p yasa ç nde de varlık göstermekted rler. Para p yasaları ç n öneml olan
t car bankalar, sermaye p yasası ç nde öneml b r şleve sah pt r. D ğer yandan
fonlar k p yasa arasında transfer ed leb lmekted r. Örnek olarak vades dolan b r
haz ne bonosunun uzun vadel b r f nansal araç le değ şt r lmes mümkündür.
Kısacası bu p yasalarda şlem yapılması fon arz ve talep edenler n yatırım amaç-
ları ve pol t kaları le yakından lg l d r. Günümüzde bazı sermaye p yasası araç-
larının vadeler g derek kısaldığı ç n para ve sermaye p yasalarını b rb rler nden
ayırmak her geçen gün daha da zorlaşmaktadır.