38 F nansal Ekonom
Sermaye p yasası araçlarını, menkul kıymetler ve d ğer sermaye p yasası araç-
ları olarak ayırab l r z. Menkul kıymetler, ortaklık ve alacaklılık hakkı sağlar. Or-
taklık hakkı sağlayan menkul kıymete h sse sened n ve alacaklılık hakkı sağla-
yan menkul kıymete de tahv l örnek vereb l r z. Menkul kıymetler yatırım aracı
olarak bell b r tutarı tems l eder, ser olarak çıkarılır ve dönemsel gel r sağlar.
Menkul kıymetlere l şk n en öneml unsur kıymetl evrak olmalarıdır. Kıymetl
evrak n tel ğ ndek b r belgen n tems l ett ğ hak belgeden ayrı olarak kullanıla-
maz, devred lemez ve hakkı elde tutarak belge devred lemez. Bu hak ancak senet
braz ed lerek kullanılab l r ve dev r de sened n devred lmes yle mümkündür.
Menkul kıymetler çok sayıda hraç ed l p, halka arz ed leb len komb ne senet-
lerd r. Bono, pol çe g b b r kez gerçekleşen t car l şk ç n düzenlenmezler. Bu
senetler n üzerler nde t bar değer yazılı olmasına rağmen p yasada oluşan arz ve
talebe bağlı olarak p yasa değerler de vardır. Menkul kıymetler nama ve ham l ne
yazılı olab l rler. Ham l ne yazılı senetler ceb n zdek paranız g b d r. El n zde bu-
lundurmanız s z n malınız sayılaması ç n yeterl d r. Sah pl ğ n değ şmes sened n
teslimi ile gerçekleşir. Nama yazılı bir kıymet için ciro işleminin kaydedilebilme-
s ne l şk n b r c ro hanes bulunmaktadır.
Menkul kıymet dışında kalan ve şartları SPK’ ca bel rlenen d ğer evraklarda
sermaye p yasasının ötek araçlarını oluşturur. Bunlara vadel şlem ve ops yon
sözleşmeler , potek tem natlı menkul kıymetler, konut f nansmanından kaynak-
lanan alacaklara dayalı olarak veya bu alacakların tem natı altında hraç ed len
potekl sermaye p yasası araçları örnek ver leb l r.H sse Senetler
Sermaye ht yacını karşılama aracı olan h sse senetler ulusal ekonom de sermaye-
n n dolaşımına öneml ölçüde katkıda bulunmaktadırlar. H sse senetler p yasası
en çok lg gören p yasadır. H sse senetler f yatlarındak değ ş mler, gel şmeler,
günlük olarak telev zyonlarda gen ş b r kes me let lmekte ve güncel konular ar-
sında öneml b r yer tutmaktadır.
L teratürde esham, aks yon veya pay sened olarak da s mlend r len h sse se-
ned n n tanımını; anon m ş rketler n sermaye paylarını tems l eden kıymetl ev-
rak n tel ğ ne sah p senetler, olarak yapab l r z. H sse senetler sah pler ne ortaklık
hakkı, yönet me katılma(oy) hakkı, kâr payı (temettü), rüçhan hakkı (yen pay
alma hakkı), bedels z pay alma hakkı, tasf yeden pay alma hakkı ve b lg ed nme
hakkı sağlamaktadır.H sse senetler n n sah pler ne sağladığı haklar nelerd r?H sse sened sah pler , taahhüt ett kler h sseler n apeller n f rmanın yöne-
t m kurulu tarafından bel rlenen tar hte ödemel d rler. Eğer apeller n bel rt len
zamanda ödemeyenler varsa kend ler nden temerrüt fa z sten r. Bu durumdak
h sse sah pler ortaklık haklarını kaybedeb l r, ceza şartlara muhatap olab l r ve
lave olarak tazm nat ödemek zorunda kalab l rler.
H sse senetler n n çıkarılması, borsada ya da borsa dışındak dolaşımlarına
l şk n bel rl kurallar Sermaye P yasası Kurulu (SPK) tarafından düzenlenm şt r
ve denet m de y ne bu kurul tarafından gerçekleşt r l r.
F rmalar fon gereks n mler n n b r bölümünü h sse sened ve daha sonra açık-
layacağımız tahv ller çıkararak sağlarlar. Ancak bu etk nl ğ n gerçekleşmes nde
sermaye p yasaları gel şm ş ülkeler çok avantajlı konumdadır. F rma ölçeğ n n bü-Apel, pay bedel n n taks tle
ödenmes n n söz konusu
olduğu durumlarda, ortaklık
yönet m kurulu tarafından
ortaklara yapılan çağrıya
den r.