2. Ün te - F nansal Araçlar 39
yümes , büyüyen b r rekabet ortamı, üret m teknoloj ler ndek gel şme ve menkul
kıymetler n nom nal değerler n n artması, menkul kıymetlere olan lg n n aynı
oranda artmasında etkend r. Bu uzun vadel sermaye p yasası araçları, tasarruf
fazlası olan yatırımcıların şletme f nansmanına katılımlarını sağlamaktadır. H s-
se send le fon sağlama hakkı kanunda sadece bel rl kuruluşlara tanınmıştır.
Anon m Ş rketler; H sse sened hracında lk sırayı bu kuruluşlar alır. Bu or-
taklıkların kuruluşları k şek lde gerçekleş r. B r nc s h sseler n tamamının kuru-
cular tarafından taahhüt ed ld ğ an kuruluş ve k nc s se kurucuların h sseler n
b r kısmını taahhüt ed p kalanların halka açılarak sağlanması amaçlanan tedr c
kuruluştur. Anon m ş rket ne tür kurulursa kurulsun, taahhütler n tamamı öden-
meden h sse sened hraç edemez. H sse senetler nde genell kle 25-30 yıllık b r
süre ç n her yıla a t b r kupon bulunur. Kuponlar 1 den başlayarak numaralandı-
rılır. Temettü ödemes yapılmayan yıla a t kupon geçers zd r. H sse sened üzer n-
dek kuponlar b terse talon basılmalı ya da h sse sened yen lenmel d r.
Halka açık f rmaların h sse senetler nde kuponlara a t olduğu yıl da yazılır.
H sse sened nama yazılmış b le olsa kupon ham l ne yazılı kabul ed l r. Anon m
ş rketlerde kend aralarında h sse sened n hang yoldan hraç ett kler ne daya-
narak gruplandırılab l r. İlk Yakın akrabalardan ya da aynı soyadını taşıyan b -
reyler n oluşturduğu ve anon m ş rket n yönet m ne ve sermayes ne tek k ş n n
hükmett ğ yalnızca Türk T caret Kanununun hükümler ne tab halka açık olma-
yan anon m ortaklıklardır. (H sse senetler halka arz ed lmem ş anon m ortaklık-
lar). Bu tür f rmalarla SPK lg lenmez. Bu f rmalar küçük tasarruf sah pler nden
tasarru arını toplayıp bu şek lde öz sermaye b r k m sağladıkları ç n sermaye
p yasasının gel ş m ne de katkı sağlamazlar ve p yasada etk nl kler yoktur. B r
d ğer , T caret ve Sermaye P yasası Kanunları hükümler ne tab , kayıtlı sermaye
s stem dışındak halka açık anon m ortaklıklardır. B r a le ş rket ya da kapalı
b r ş rket küçük tasarru arı toplayarak öz kaynak özell ğ nde fon oluşturmak ç n
h sse senetler n halka arz ederek Sermaye P yasası Kanunu kapsamına dah l ol-
mak sterse, halka açık anon m ortaklık karakter kazanab l r. Eğer b r anon m ş r-
ket n ortak sayısı 250’den fazla se halka h sse senetler n arz etmeseler dah ortak
sayılarının 250’y geçmes neden yle menkul kıymetler n halka arz etm ş sayılır
ve SPK’nun hükümler ne tab olur. H sse senetler ham l ne yazılı olan f rmalarda
ortak sayısının 250’y aştığı b rkaç yoldan bel rleneb l r;
• Genel kurula katılanların kaydedildiği hazirun cetvelinden,
• Temettü ödemesi esasında kesilen kasa fişlerinden,
• Sermaye artırımlarında artırıma katılanlara ait kayıtlardan.
B r başka anon m ortaklık da, sermaye artırımı yönünden yalnızca SPK hü-
kümler ne tab olanlardır(kayıtlı sermaye s stem ndek anon m ortaklıklar). Eğer
anon m ş rket bu s stem ç nde se, sermaye artırımı sırasında hraç ett ğ h ssele-
r n kısa yoldan ve kısa sürede ortaklarına ve üçüncü k ş lere geç ş n sağlayab l r.
Özel Kanunlarla Kurulmuş Bulunan Kuruluşlar: Bunlar çer s nde, h sse
sened hraç edeb lecek bazı bankalar, TCMB, anon m ş rket şekl nde kurulmuş
kt sad devlet teşekküller , kamu kt sad teşekküller (KİT), s gorta ş rketler , ya-
tırım ortaklıkları, aracı kurumlar ve özel f nans kuruluşları sayılab l r.
Sermayes Paylara Bölünmüş Komand t Ş rketler: Sermayes paylara bölün-
müş komand t ş rketlerde h sse sened çıkarab l r ancak, teor k olarak menkul kıy-
met kabul ed leb lecek bu senetler aslında kanunen menkul kıymet olarak kabul
ed lmemekte ve halka arz yoluyla satılamamaktadır(SPK, md. 4). Kooperat er
se kıymetl evrak n tel ğ ne sah p olmayan ortaklık sened çıkarab lmekted rler.
Talon, h sse sened n n
kuponlardan oluşan kısmıdır.