2. Ün te - F nansal Araçlar 45
Kupon fa z ve Anapara: Kupon fa z oranı tahv l sah b n n get r s n , tahv l
hraç eden açısından se tahv lle borçlanmanın yıllık mal yet n gösteren b r oran-
dır. Tahv le bağlı fa z ödemeler , bu oranın anapara le çarpımı sonucu bulunur.
Tahv l n kupon fa z ödemeler genell kle yıllık ya da 6 aylık dönemlerde yapılır.
Tahv ller sab t veya değ şken fa zl hraç ed leb l r. Fa z oranı hraççı tarafından
serbestçe bel rlen r.
Sermaye kazancı: Tahv l, yatırımcısına dönemsel fa z kazancından başka, ser-
maye kazancı da sağlar. Sermaye kazancı, tahv l n p yasada alış f yatı le satış f yatı
arasındak poz t f fark olarak tanımlanab l r. B l nd ğ tahv ller n p yasa f yatları
le car p yasa fa z oranları arasında ters yönlü b r l şk bulunmaktadır. Buna göre
p yasada car fa z oranları düştüğünde tahv ller n p yasa f yatları artar. Bu durum-
da p yasa fa z oranlarının düşmes ne bağlı olarak, tahv l n yen f yatı, alış f yatının
üzer ne çıkarsa b r sermaye kazancı söz konusu olmaktadır.
Tahv l, sab t get r l ve bu anlamda r sk düşük b r f nansal araç olmakla b rl k-
te, yatırımcılar açısından bazı sakıncalara da sah pt r. Örneğ n tahv l hraç eden
f rma anapara ve fa zler n ödeyemeyecek b r duruma geleb l r. Bu durumda b r
borç sened olan tahv l n anapara ve fa z ödemeler ç n yatırımcılar mahkemeye
başvurarak tahs lat yolunu seçeb l r. F rma as etm ş ya da tasf yes söz konusu
se, tasf ye durumunda önce borçlar ödeneceğ ç n tahv l sah pler h sse sened
ham ller nden önce alacaklarını tahs l ederler. B r başka r sk de k nc l p yasada
şlem gören tahv ller n, p yasa fa z oranlarındak dalgalanmalara bağlı olarak f -
yatlarının artması ya da azalmasıdır.
Tahv ller bell b r fa z oranı le hraç ed ld ğ ç n kupon tar hler nde ve vade
sonunda anapara ödemes ve fa z gel r bell d r. Gel r n elde ed leceğ tar hlerdek
tutarların uygun b r skonto oranıyla nd rgenmes sonucu tahv l n bugünkü p -
yasa değer hesaplanab l r. Kullanılan skonto oranı se car p yasa fa z oranıdır.
Tahv l lk hraç ed ld ğ nde se, bu oran tahv l n üzer nde yazılı olan fa z oranıdır.
İhraçtan sonra ekonom k değ ş kl kler ve hraç eden f rmanın mal durumuna
bağlı olarak skonto oranı p yasada bel rlenecekt r. Bu şek lde tahv l n tfa tar h -
ne kadar olan değer , fa z oranlarındak değ ş kl klere paralel olarak değ şecekt r.
Yan p yasa fa z oranları artarsa tahv l değer düşeb lecekt r. Bunun ters de geçer-
l d r, p yasa fa z oranları düşerse bu kez tahv l değer yükselecekt r.
Tahv l Türler
Tahv ller , değ ş k kıstaslar baz alınarak, çok çeş tl tür ve ayırımlara tab tutab l -
r z. Genel b r sıralama yaptığımızda se karşımıza; devlet tahv l , özel sektör tah-
v l , pr ml tahv l, başa baş tahv l, kram yel tahv l, nama ve ham l ne yazılı tah-
v ller, tem natlı ve tem natsız tahv ller, sab t ve değ şken fa zl tahv ller, kram yel
tahv ller ve ndeksl tahv ller g b uzun b r l ste çıkab lmekted r. Bunların dışında,
bazı yayınlarda tahv l türevler olarak da sını andırılan, kara şt rakl tahv ller,
rüçhan haklı tahv ller ve h sse senetler yle değ şt r leb len tahv ller de bulunmak-
tadır. B z b r sınırlamaya g derek, bunlardan b zce öneml olanlarını, aşağıdak
başlıklar altında açıklamaya çalışacağız.
Ham l ne yazılı tahv ller; Bütün menkul kıymetler g b tahv llerde nama ve
ham l ne yazılı olab l r. Ham l ne yazılı tahv ller n alacaklısı bell değ ld r. Bu tah-
v l n en öneml özell ğ haklarının taşıyan k ş ye a t olmasıdır. Bu tür tahv ller n
satışı ya da üçüncü b r şahsa devr nama yazılı tahv llerden daha kolaydır. Bu
tahv ller n devr ç n asl z lyetl ğ n nakl gerekl ve yeterl d r. Bu nedenle ham l ne
yazılı tahv ller n sermaye p yasasında dolaşımı daha kolaydır.
Kupon ödemes , tahv ller n
yatırımcısına her dönem bel rl
b r tutarda gel r sağlaması
ve her dönem bu tutarın
ödenmes d r. Kupon fa z ,
Ödenen kupon tutarının
nom nal değere oranıdır.