90 F nansal Ekonom
F nansal kurumlar ve f nansal s stemden daha gen ş b r makro model çerçe-
ves nde ekonom k anal zler n gerçekleşt ren kt satçılar, fa z oranlarının bel rlen-
mes nde daha çok “l k d te terc h ” teor s n kullanmaktadırlar. Bu teror de fa z
oranları, para arzı ve taleb ne göre bel rlenmekted r.
Keynesyen teor ye göre eko-
nom de denge fa z oranlarının
oluşumunu Şek l 4.2 yardımıy-
la açıklayab l r z. Buna göre,
para arzı ve taleb b rl kte b r
ekonom dek denge fa z oran-
larının bel rlenmes nde bel r-
ley c olmaktadır. Denge fa z
oranı ekonom de toplam para
arzı ve toplam para taleb n
eş tleyen noktada oluşacaktır.
Bu bağlamda şek ldek “ 0 ” fa z
oranı denge fa z oranıdır. Ayrı-
ca beklenen enasyonun sıfır
olduğu varsayımı altında p ya-
sada oluşan fa z oranı reel fa z
oranı olacaktır.
Para Taleb (Md): Ekonom k b r mler n çeş tl nedenlerle eller nde ya da ka-
salarında bulundurmak sted kler para m ktarına para taleb den r. Ekonom k
b r mler n para talep etmeler n n nedenler farklıdır. Keynesyen teor ye göre, kar-
şımıza üç farklı para taleb çıkmaktadır. Bunlar; “ şlem amaçlı”, “ ht yat amaçlı” ve
“spekülasyon amaçlı” para taleb olarak sıralanmaktadır.
Ekonom k b r mler n günlük harcamalarını f nanse etmek ç n tutmak ste-
d kler para m ktarına şlem amaçlı para taleb den r. İşlem amaçlı para taleb n
bel rleyen faktörler gel r düzey ve f yatlar genel sev yes d r. Gel r le şlem amaçlı
para taleb arasında doğrusal (poz t f ) b r l şk bulunmaktadır. Gel r düzey n n
artması şlem amaçlı olarak daha çok para tutulması anlamına gel rken, gel r dü-
zey n n azalması şlem amaçlı para taleb n azaltır. İşlem amaçlı para taleb le
f yatlar genel düzey arasında da doğrusal b r l şk bulunmaktadır. F yat genel
düzey n n artması, günlük şlemler ç n daha çok nak t bulundurulması anlamına
geleceğ nden, şlem amaçlı para taleb n artırır. F yat genel düzey n n düşmes se
şlem amaçlı para taleb n azaltır.
Ekonom k b r mler şlem güdüsüyle tutmakta oldukları paraya ek olarak, ler -
de oluşması muhtemel b r g der karşılamak ç n de para taleb nde bulunab l rler.
İht yat güdüsü le para taleb olarak b l nen bu durum, gelecektek ht yaçları ve
öngörülemeyen ödemeler karşılamak amacıyla kaynaklarımızın b r kısmını nak t
olarak tutmamızla lg l d r. İht yat güdüsüyle talep ed len para, gel r ve fa z ora-
nına bağlıdır. Özell kle fa z oranları yüksekse b reyler b r ölçüde r sk göze alıp,
ht yat amacıyla tuttuğu paranın m ktarını azaltab l rler.
İht yat ve şlem amaçlı olarak tutulan paranın dışında ekonom k b r mler spe-
külasyon amaçlı olarak da para taleb nde bulunab l rler. Spekülasyon amaçlı para
taleb , gelecekte kazanç elde ed leb lecek alanlarda kullanmak amacıyla b r m ktar
paranın elde hazır b ç mde tutulması demekt r. Spekülasyon amaçlı para taleb
fa z oranına duyarlı olan para taleb d r. Fa z oranları düzey le spekülasyon amaç-
lı para taleb arasında ters yönlü b r l şk mevcuttur.Keynesyen teor de fa z
tasarrufun get r s değ l, parayı
l k t olarak elde tutmaktan
vazgeçmen n b r bedel d r.
Keynesyen teor de para
arzı ve para taleb b rl kte
b r ekonom dek denge fa z
oranlarının bel rlenmes nde
bel rley c olmaktadır.
Şek l 4.2
Keynesyen Teor de
Fa z Oranlarının
Bel rlenmes