- Ünite - Finansal Piyasa İşlemlerinde Çağdaş Uygulamalar 103
Online aracı kurumlar yukarıda belirtilen işlemlerin gerçekleştirilmesine ilişkin hiz-
metlerin yanında yatırımcılara veya müşterilerine yararlandıkları bu hizmetler kapsa-
mında gerçekleştirdikleri online işlemlere ilişkin detaylı bildirim hizmetleri de sağlamak-
tadır. Online aracı kurumlar hangi tür işlem gerçekleştirmiş olursa olsun müşterilerine
gerçekleştirdikleri işlemler veya hesaplarının genel durumuyla ilgili düzenli bildirimlerde
bulunmaktadır. Online aracı kurumların sundukları yukarıda belirtilen hizmetleri genel
olarak pay piyasası, türev araç ve kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişki hizmetler olmak
üzere üç başlık altında değerlendirecek olursak söz konusu bu işlemlere ilişkin online ara-
cı kurumlar tarafından sunulan bildirim hizmetleri şu şekilde özetlenebilir:
Pay Piyasası İşlemleri: Müşteriler, online aracı kurumlar vasıtasıyla pay piyasasın-
da hisse senedi alım satımı gibi işlemleri gerçekleştirebilmektedir. İşlem yaptıkları onli-
ne işlem platformu yani aracı kurum tarafından hesap ekstreleri aracılığıyla müşterilere,
yaptıkları işlemlere ilişkin bildirimler gerçekleştirilmektedir. Söz konusu hesap ekstreleri
genellikle aylık dönemler itibariyle, müşterilerin adreslerine gönderilmektedir. Bununla
birlikte hesap ekstreleri müşterilerin yazılı talimatları doğrultusunda, yine müşteriler ta-
rafından beyan edilen elektronik posta adreslerine de gönderilebilmektedir. Ayrıca müşte-
riler söz konusu ekstrelere hesapları aracılığıyla günlük olarak da erişebilmektedir. Hesap
ekstrelerinde; ilgili dönem içerisinde alınan veya satılan sermaye piyasası araçlarının adı,
alım ya da satım tarihi, zamanı, fiyatı ve miktarı; nakit, menkul kıymet ve diğer varlıkla-
ra ilişkin tüm hareket bilgileri ve hesaba tahakkuk ettirilen her türlü komisyon, ücret ve
vergiler yer almaktadır.
Türev Araç İşlemleri: Online aracı kurumların müşterilerine sundukları hizmetler-
den biri de türev araç işlemleridir. Online aracı kurumlar pay piyasası işlemlerinde olduğu
gibi müşterilerine tezgahüstünde gerçekleştirilenler de dahil olmak üzere türev araçlarla
ilgili gerçekleştirdikleri işlemlere ilişkin günlük bildirimlerde bulunmakta ve aylık olarak
hesap ekstresi göndermektedir. Müşterilere gönderilen hesap ekstrelerinde, ilgili dönem
içerisinde; alınan tüm pozisyonlara ilişkin sözleşmenin tanımı, tarih, zaman, fiyat ve mik-
tar bilgileri, kapatılan pozisyonlara ilişkin kesin kar ve zarar tutarları, açık pozisyonlara
ilişkin realize olmamış mevcut kar ve zarar tutarları, nakit, menkul kıymet ve diğer var-
lıklara ilişkin tüm hareket bilgileri, hesaba tahakkuk ettirilen her türlü komisyon, ücret ve
vergiler ile teminat durumlarına ilişkin bilgiler yer almaktadır. Ayrıca aracı kurum tara-
fından müşterilere; her işlemin yapıldığı günü izleyen iş günü içerisinde, bir önceki gün
içerisinde alınan tüm pozisyonlara ilişkin bilgileri içerecek şekilde “İşlem Sonuç Formu”
da iletilmektedir.
Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri: Online aracı kurumların sundukları hizmetler nor-
mal şartlarda müşterilerin hesap bakiyeleri ile sınırlı olmaktadır. Diğer bir ifadeyle aracı
kurumlar ancak hesap bakiyesinde yeterli nakdi veya menkul kıymeti olan hesaplar için
gelen işlem emirlerini yerine getirmekteyken hesap bakiyesi yeterli olmayan veya hesa-
bında yapılması istenilen işlemi yerine getirecek menkul kıymeti olmayan müşterilerin
vermiş oldukları talimatları ise yerine getirmemektedir. Bununla birlikte online aracı ku-
rumlar belirli koşullar altında müşterilerine kaldıraçlı işlem yapma hizmeti de sunabil-
mektedir. Kaldıraçlı işlemler taşıdığı risk nedeniyle yatırım hizmetleri kapsamında özel
düzenlemeye tabi tutulmuştur. Buna göre aracı kurumlar kaldıraç oranı (işlem yapmak
için yatırılan tutar karşılığında alınabilecek pozisyon tutarını gösteren oran) 100:1’i aş-
mamak kaydıyla belirli bir çerçeve sözleşmesi bağlamında müşterilerine kaldıraçlı işlem
hizmeti sunabilmektedir. Söz konusu bu kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin olarak
da yine müşterilere günlük olarak “İşlem Sonuç Formu” ve aylık olarak “Hesap Ekstresi”
gönderilmektedir. Müşterilere gönderilen aylık hesap ekstrelerinde; ilgili dönem içerisin-
de, alınan tüm pozisyonlara ilişkin olarak tarih, zaman, fiyat ve miktar bilgileri; kapatı-
Online aracı kurumlar
müşterilerine gerçekleştirdikleri
online işlemlere ilişkin
detaylı bildirim hizmetleri de
sağlamaktadır.