- Ünite - Faizsiz Finansal Ürün Yatırımları 119
İcara yönteminde banka, kendisine gelen talebe bağlı olarak belirli bir malı satın alarak
müşterisine kiralamaktadır. Yönteme konu olan mal makine, donanım, taşıt vb. olabilece-
ği gibi üretim ve faaliyetlerinin devamlılığı konusunda işletme için gerekli olan farklı de-
mirbaşlar da olabilir. Gayrimenkul finansmanında da kullanabilen bu yöntem, genellikle
üretimde verimlilik artışı sağlamak amacıyla yeni ve gelişmiş teknolojileri içeren demir-
başların finansmanında kullanılmaktadır. İcara yönteminde banka belirlenen malı satın
aldıktan sonra söz konusu malı anlaşılan bir bedel karşılığında müşterisine kiraya ver-
mektedir. Bu süreç içerisinde malın mülkiyeti bankaya, kullanım hakkı ise kiracıya aittir.
İcara yönteminde işleme konu olan malın değeri ve kullanım ömrü ilişki olduğu için
kira bedeli ve kiralama süresi açıkça belirtilmektedir. Söz konusu yöntemde müşteri kira-
lama karşılığında bankaya kira ödemektedir ve bu bedelinin belirlenmesinde amortisman
giderleri dikkate alınmaktadır. Yöntemde kiralama bedeli, amortisman giderleri karşılan-
dıktan sonra belirli bir kâr payının eklenmesi suretiyle belirlenmektedir.
İcara yönteminde üç farklı kiralama türü bulunmaktadır. Operasyonel kiralama olarak
adlandırılan ilk türde banka, genel olarak müşteri taleplerini karşılamak üzere birçok malı
satın alarak mülkiyetinde tutmaktadır. Banka, söz konusu malları ihtiyaç duyan müşterile-
rine belirlenen dönemler için belirli fiyatlardan kiralar. Kiralama döneminin bitmesinin ar-
dından ise müşteri, malın kullanım hakkını bankaya devreder. Bu durumda banka, malı tek-
rar kiralamak üzere yeni müşteriler arar. Diğer yandan ekonomik konjonktüre bağlı olarak
belirli dönemlerde talepte azalma meydana gelebilir. Bu nedenle operasyonel kiralamada
bankanın satın alarak sürekli kiralamayı amaçladığı malların atıl kalma riski bulunmaktadır.
İkinci kiralama türünde ise müşteri, opsiyonel olarak malın bedelini belirlenen taksit-
lerle bankaya öder ve kira dönemi sonunda mülkiyetin sahibi olur. Bu yöntemde kirala-
ma dönemi içerisinde müşterinin ödediği bedel zamanla azalmaktadır. Üçüncü kiralama
yöntemi ise “sat ve kirala” olarak adlandırılmaktadır. Bu yöntemde diğer icara türlerinden
farklı olarak müşteri sahip olduğu bir varlığı bankaya satar ve söz konusu varlığı bankadan
geri kiralar. Bu durumda varlığın mülkiyeti bankaya, kullanım hakkı ise müşteriye aittir.
Diğer bir ifadeyle bu yöntemde banka, müşteriden sahip olduğu bir malı satın alır ve yine
aynı malı aynı müşterisine kiralar. Bu işlemin gerçekleşmesi özellikle likidite sorunu yaşa-
yan müşteriye, malın anlaşılan bedeli kadar finansman olanağı sağlamaktadır. Ancak sü-
reç sonunda müşteri sahip olduğu malın mülkiyetini bankaya devretmekte ve söz konusu
malın sadece belirlenen bir dönem için kullanım hakkına sahip olmaktadır.
İcara yönteminde işleme konu olan kiralama türleri ,hem müşteri hem de banka açısından
farklı riskler taşımaktadır.
İcara yönteminde işleme konu olan kiralama türlerinin temel farklılıkları nelerdir?
Selem Satış ve İstisna
Üretimin finanse edilerek desteklenmesi konusunda kullanılan selem satış yöntemi, ileri
bir tarihte teslim edilecek belirli bir malın ücretinin peşin olarak ödenmesini ifade et-
mektedir. Yöntemde banka, gelecekte üretilecek olan belirli bir malı peşin ödeme yaparak
satın almaktadır. Diğer bir tanımla selem satış; belirli mal üzerinde yapılan sözleşmede
ödemenin nakit olarak yapıldığı, diğer yandan söz konusu malın fiziki teslimatının ise
sözleşmede belirlenen tarihe kadar ertelendiği bir alım satım işlemidir. Bu yöntemde pe-
şin ödemeyi alan satıcı, sözleşmeye konu olan malı karşılıklı anlaşılan bir dönemde tes-
lim edeceğini taahhüt etmektedir. Alıcı ise (banka) söz konusu malı mülkiyetine sahip
olmadan satamaz. Ayrıca alıcı, mülkiyete sahip olduktan sonra ilgili malı piyasa fiyatını
aşmamak koşulu ile satabilir.
1
Selem satış yöntemi, ileri bir
tarihte teslim edilecek belirli
bir malın ücretinin peşin olarak
ödenmesini ifade etmektedir.