- Ünite - Faizsiz Finansal Ürün Yatırımları 121
Karz-ı Hasen
En basit tanımıyla ihtiyaç sahibi kişi ya da kurumlara verilen faizsiz borç olarak tanım-
lanmaktadır. Sosyal kredi olarak da adlandırılan karz-ı hasen, insani yardım amacıyla fi-
nansal sıkıntı yaşayan kişilere karşılıklı anlaşılan dönemlere bağlı olarak verilmektedir.
Yöntemin temel prensibi, paranın geri ödenmesi konusunda alıcıyı finansal açıdan zora
sokmayacak şekilde vadelerin belirlenmesidir. Ayrıca kâr payı içermeyen bu işlemin so-
nunda banka getiri elde etmez. Üretim dışı bir kredi olarak değerlendirilen söz konusu
işlem hastalık, evlilik, çocukların eğitimi ve olağanüstü hâller gibi durumlarda verilmek-
tedir. Diğer yandan uygulamada özellikle küçük işletmelerin kuruluş aşaması finansma-
nında da kullanılmaktadır.
TEKAFÜL
Teorik olarak dayanışma ya da ortak sorumluluk olarak tanımlanan tekafül, en basit haliy-
le İslami sigorta ya da faizsiz sigorta olarak ifade edilmektedir. Bu sigortacılık türünde bir
şahsın hayatına ya da değerli bir varlığına ilişkin risk, yardımlaşma ve gönüllülük esasına
göre bir grup insan tarafından karşılıklı olarak garanti altına alınmaktadır. Diğer bir ifa-
deyle tekafül; farklı şahısların bir araya gelerek içlerinde yer alan bir şahsın maruz kaldığı
zararın, yardımlaşma ile tazmin edilmesidir. Bu nedenle yöntem, müşterek risk paylaşı-
mına bağlı olarak kooperatif sigortacılık olarak da değerlendirilebilir. Bununla birlikte
yöntemin temel amacı, bir şahsın sigortalatmış olduğu belirli bir mala zarar gelmesi duru-
munda bu zararın tazmininin sağlanmasıdır. Tekafül sigortasının unsurları şu şekildedir;
• Sigortalı: Sigorta yapılan kişi veya kurum
• Sigorta Edilen Risk: Sigorta anlaşmasına konu olan yangın, deprem vb. riskler
• Sigortacı (Sigorta Şirketi): Sigorta anlaşmasını gerçekleştiren kurum
• Ödenen Prim: Sigorta yapılan kişi veya kurumun ödediği sigorta ücreti
• Sigorta Tutarı: Sigortaya konu olan riskin meydana gelmesi durumunda sigortalı-
nın alacağı bedel
Tekafül işleminde kâr amacı gütmeyen ve risklere karşı bir malını sigortalatmak is-
teyen kişiler, belirlenen dönemlerde prim ödeyerek bir fon oluştururlar. Söz konusu fon
ile olası risklerin meydan gelmesi durumunda ortaya çıkan zararlar tazmin edilmektedir.
Bununla birlikte fonda yeterli kaynağın bulunmaması durumunda taraflardan ilave para
alınmaktadır. Diğer yandan zararların giderilmesine rağmen fonda fazla kaynak kalması
durumunda bu kaynak belirli şartlara bağlı olarak yatırıma ve ticarete kanalize edilmek-
tedir. Buna bağlı olarak kâr elde edilmesi durumunda ise anlaşma sonunda taraflara hem
yatırılan tutar hem de kâr payları verilebilmektedir. İlgili süreçten görülebileceği gibi teka-
fül sisteminin belirli şartları bulunmaktadır. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir;
• Tekafül işleminde faiz ve belirsizlik yasaktır .Bu nedenle sözleşmede ilgili unsurlar
açıkça belirtilmeli ,belirsiz ya da netleştirilmemiş unsurlar bulunmamalıdır.
• İşlemde spekülasyon yasaktır ve aşırı risk alınmamalıdır.
• Kâr ve zararın paylaşılması ilkesi esas alınmalıdır.
• İşleyiş sürecinde finansmanın somut bir varlığa dayandırılması gerekmektedir .Ay-
rıca toplanan fon ,şeriat prensiplerine uymayan hiçbir alanda ya da finansal araçta
kullanılmamalıdır.
Tekafül, geleneksel sigorta sistemine benzemesine rağmen aralarında önemli farklılık-
lar bulunmaktadır. Geleneksel sigorta bir satın alma sözleşmesidir ve bu sözleşme sigorta
şirketi ve sigortalı arasında yapılmaktadır. Tekafül sözleşmesinde ise anlaşmanın her iki
tarafında sigortalılar bulunmaktadır ve sigorta şirketi sadece söz konusu taraflar adına
sigortacılık faaliyetlerini yöneten temsilcidir. Diğer yandan geleneksel sigorta işleminde
ticari faktörler esas alınırken, tekafülde karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma esastır. Ayrı-
Karz-ı Hasen, ihtiyaç sahibi kişi ya
da kurumlara verilen faizsiz borç
olarak tanımlanmaktadır.Teorik olarak dayanışma ya
da ortak sorumluluk olarak
tanımlanan tekafül, en basit
hâliyle İslami sigorta ya da faizsiz
sigorta olarak ifade edilmektedir.