- Ünite - Faizsiz Finansal Ürün Yatırımları 123
Hibrit Model
Temel olarak mudaraba ve vekâlet modelinin birlikte kullanımını ifade etmektedir. Bu te-
kafül modelinde tekafül işletmesi ve katılımcılar arasında hem mudaraba hem de vekâlet
anlaşması yapılmaktadır. Tekafül işletmesi hasar ödemelerin gerçekleştirilmesi ve yöne-
tim giderleri gibi faaliyetleri için katılıcımlar ile vekâlet anlaşması yapmaktadır. Diğer
yandan toplanan katkı paylarının yatırıma yönlendirilmesi için ise mudaraba anlaşması
yapılmaktadır. Ayrıca vekâlet modelinden farklı olarak olası bir kâr durumunda, tekafül
işletmesi de kârdan pay almaktadır.
İSLAMİ HİSSE SENEDİ PİYASALARI
İslami hisse senedi piyasaları geleneksel hisse senedi piyasalarının İslami kanun ve kural-
lar çerçevesinde filtrelenmiş olduğu ve İslam hukuku açısından izinli olan enstrümanların
işlem gördüğü piyasalardır. İslami hisse senedi piyasaları son çeyrek asırda birçok ülke
ekonomisinde önemli rol oynamaya başlamıştır. Özellikle İslami fonların ve İslami finans
piyasalarının önemli büyüklüklere ulaşması İslami hisse senedi piyasalarına olan ilginin
artmasına neden olmuş ve yıllık %15-20 düzeylerinde büyüme rakamlarına ulaşmıştır.
İslami finans, İslam hukuku çerçevesinde bağlı olduğu kurallar nedeniyle reel varlıklara
ilişkin işlemleri içerdiğinden geleneksel finansal sisteme göre reel sektöre daha yakındır
ve sürdürülebilirlik daha fazladır. Modern finansal sistem reel sektörden ziyade finansal
sektöre hizmet eder hâle geldiğinden kırılganlıklar yüksek olmakta, bu durum ise İslami
hisse senedi piyasalarına olan talebi arttırmaktadır.
Hisse senedi endeksleri piyasa performansını gösteren barometre görevi görmektedir.
Bu endeksler global ölçekli olabileceği gibi ülke bazında ya da sektörel bazda da olabil-
mektedir. Hisse senedi endekslerinin üç temel rolü bulunmaktadır. İlk olarak bu endeksler
piyasa veya sektör performansının ölçüsü olmaktadır. İkinci olarak fonların ve fon yö-
neticilerinin performansını değerlendirmede ölçüt olarak kullanılmaktadır ve son olarak
türev araçlar ve yapılandırılmış ürünler için dayanak varlık olmaktadır. Bu bağlamda, İs-
lami hisse senetleri için oluşturulan endeksler de bulunmaktadır. İslami hisse senedi en-
deksleri, İslam hukukuna uygun olarak faize dayalı finans, tütün mamulleri, kumar, şans
oyunu, alkollü içecek vb. alanlarda faaliyeti olmayan şirketler baz alınarak oluşturulan
endeksler olarak tanımlanabilir. Bu endekslerde yer alan şirketler İslam hukuku tarafın-
dan belirlenen gereklilikleri sağlamak zorundadır. Günümüzde pek çok global piyasada
ve ülke borsalarında İslami hisse senetlerinden oluşturulan endeksler bulunmaktadır. Bu
endekslerden en bilineni Dow Jones İslami Piyasa Endeksi’dir.
SUKUK
Sukuk, en basit hâliyle İslami bono olarak ifade edilmektedir. Aynı zamanda finansal ser-
tifika anlamına gelen sukuk, varlık senedi ya da menkul kıymetleştirilmiş bir varlık olarak
da tanımlanmaktadır. Sukuk, bir varlığa ya da menfaate dayanan ve söz konusu varlık üze-
rinde hak sahibi olmayı sağlayan bir finansal araçtır. Bu nedenle sukuk ihraç eden tarafın
öncelikle söz konusu varlığa sahip olması gerekmektedir. Bununla birlikte benzer finansal
araçlardan farklı şekilde belirli bir varlığa dayalı olarak, özel amaçlı şirketler tarafından
ihraç edilmektedir.
İslami bono olarak da ifade edilen sukuk sertifikaları ile geleneksel borçlanma araçları
arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Sukuk sertifikaları İslami finansman prensip-
leri baz alınarak bir varlığa dayalı olarak ihraç edilirler ve borç senedi özelliği taşımazlar.
Bu nedenle sukuk, geleneksel borçlanma araçları gibi borç tabanlı değil varlık tabanlı bir
araç olarak tanımlanır ve söz konu prensiplere göre yasaklanmış alanlarda faaliyet söz
konusu değildir. Geleneksel bir borçlanma aracı olarak bono/tahvil ise ihraç edenin bor-
İslami hisse senedi endeksleri,
İslam hukukuna göre
belirlenmiş alanlarda faaliyet
gösteren şirketler baz alınarak
oluşturulmaktadır.Finansal sertifika anlamına
gelen sukuk, bir varlığa ya da
menfaate dayanan ve söz konusu
varlık üzerinde hak sahibi olmayı
sağlayan bir finansal araçtır.