- Ünite - Faizsiz Finansal Ürün Yatırımları 125
Dayandığı Finansman Modeline Göre Sukuk Türleri
Sukuk, birçok farklı kritere bağlı olarak sınıflandırılmaktadır. Sukuk dayalı olduğu finans-
man modellerine göre ise ortaklık esasına, mal satım esasına ve menfaat esasına göre alt
başlıklara ayrılmaktadır. Ortaklık esasına dayalı sukuk türleri, mudaraba ve muşaraka
ortaklıkları yoluyla oluşan varlıklara dayalı ihraç edilen sukuklardır. Mal satım esasına
dayalı sukuklar murabaha, selem ve istisna sukuklarını ifade etmektedir. İcara sukuk ise
menfaat esasına dayalı sukuk türü içerisinde yer almaktadır.
Mudaraba Sukuk
Mudaraba yöntemi baz alınarak ihraç edilen bu sukuk türünde, taraftan biri sermaye diğeri
emek ya da tecrübe karşılığı ortaklık yapmaktadır. Bu bağlamda mudaraba sukuku ortak
mülkiyeti ifade etmektedir ve her bir tarafın getirisi yatırım oranına bağlı olarak değişmek-
tedir. Diğer yandan mudaraba sukuk türünde gelir garantisi bulunmamaktadır. Yatırım pro-
jesinin başarısına bağlı olarak zarar olasılığı da mevcuttur. Bununla birlikte mudaraba or-
taklığı yoluyla oluşan varlıklara dayalı ihraç edilen sukuklar genellikle büyük ölçekli yatırım
projelerinin finansmanında talep ve katılımcı sayısını arttırmak amacıyla kullanılmaktadır.
Mudaraba sukuk sahipleri, sukuk ve buna bağlı elde edilen hakları üçüncü kişilere satabi-
lirler. Bu durum mudaraba sukuklarının ikincil piyasalarda alınıp satılabilmelerine olanak
sağlamaktadır. Bu nedenle söz konusu sukuk türü yüksek likiditeye sahiptir.
Mudaraba sukuk türünde gelir garantisi bulunmamaktadır .Yatırım projesinin başarısına
bağlı olarak zarar olasılığı da mevcuttur.
Muşaraka Sukuk
Muşaraka sukuk planlanan bir projenin yapılması, var olan bir projenin geliştirilmesi ya
da ortaklık yoluyla belirli bir faaliyetin finansmanı amacıyla ihraç edilen sukuklardır. Mu-
şaraka ve mudaraba sukukları benzer özellikler taşımaktadır. Sukuk sahipleri yatırımları
oranında projenin ya da belirlenen faaliyetin sahibi olurlar. Diğer yandan belirtilen su-
kuk türleri arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Muşaraka sukukunda, mudaraba
sukukundan farklı olarak yatırımda tüm taraflar etkin rol oynamaktadır. Zira mudaraba
sukukunda yatırımı sadece sermaye sahibi yapmaktadır ve yönetimde sadece mudarib
söz sahibidir. Muşaraka sukukunda ise tüm ortaklar yatırım yapmakta ve yönetimi pay-
laşmaktadır. Aynı zamanda yatırıma konu olan varlıkların mülkiyeti ortaktır. Bu nedenle
tüm ortaklar sınırsız sorumluluk sahibidir. Bununla birlikte zarar mudaraba sukukunda
sermaye sahibine, muşaraka sukukunda ise sermaye oranındaki paylara bağlı olarak or-
taklara aittir. Muşaraka sukuku da mudaraba sukuku gibi ikincil piyasalarda alınıp satıla-
bilmektedir. Bu bağlamda muşaraka sukukları da yüksek likiditeye sahiptir.
Murabaha Sukuk
Mal satım esasına dayalı olan murabaha sukukları, genellikle katılım bankaları tarafından
kullanılmaktadır. Murabaha sukukları, dayanak varlık bulunmaması durumunda kulla-
nılan bir alternatif olarak ifade edilebilir. Söz konusu sukukta yatırımcılardan toplanan
fonlar ile belirli bir mal satın alınmaktadır. İlerleyen aşamada işleme konu olan mal vadeli
olarak satılmakta ve oluşan kâr, sukuk vadesi içerisinde yatırımcılara dağıtılmaktadır. Mu-
rabaha sukuk sahibi aynı zamanda malın da sahibidir. Bununla birlikte sukuk sahibi hem
malın yeniden satışı hem de bu malın satış fiyatını belirleme haklarına da sahiptir. Diğer
yandan satışa konu olan malın satış anında var olması ve aynı zamanda satıcıya ait olması
gerekmektedir.
Muşaraka sukuk planlanan bir
projenin yapılması, var olan
bir projenin geliştirilmesi ya
da ortaklık yoluyla belirli bir
faaliyetin finansmanı amacıyla
ihraç edilen sukuklardır.