- Ünite - Faizsiz Finansal Ürün Yatırımları 133
türev ürünlerin değerlendirilmesinde önemli olan
faktörler belirsizlik ve bilgisizliktir. İslami açıdan
yüksek belirsizlik taşıyan (gharar) ve bir tarafın işle-
me ilişkin bilgi yetersizliği (jahl) olması durumunu
içeren işlemler yasaklanmıştır. Ayrıca yapılan işlemin
spekülatif amaçla değil, korunma amacıyla yapılmış
olması gerekmektedir. Bu bağlamda türev ürünle-
rin İslam hukuku açısından uygunluğu ancak belirli
koşulların sağlamasına bağlıdır. İslami türev ürünler
tanımlanabilir bir varlık veya girişim üzerinde ta-
raflarca planlanmış etkin sahipliğe ilişkin gerçek bir
korunma talebine işaret etmelidir. Özellikleri açıkça
tanımlanmış olan varlıklar üzerindeki koşullu alacak-
lardan doğan ödeme yükümlülüklerinin kesinliğini
garanti etmelidir. Olağanüstü durumlar dışında, fiziki
bir varlığın fiilî ve doğrudan transferine ilişkin sözleş-
meden doğan yükümlülüklerin ertelenmesini reddet-
melidir. Sözleşme riskten korunmanın kullanımı için
teminatlandırılmış ödeme içermelidir, ancak fiyat ta-
raflar arasındaki risk paylaşımının ötesinde dayanak
varlığın geçici fiyat değişimlerinden tek taraflı kazanç
yaratmayı amaçlayan hükümler çıkarılmalıdır. Diğer
yandan İslam hukukunda yasaklanmış olan faaliyet-
leri içermemeli, özellikle faiz (riba), kumar (maysir)
ve belirsizliğe bağlı spekülasyondan kaçınılmalı, da-
yanak varlığın özellikleri ve teslim koşulları açıkça
belirlenmeli ve bilgisizlikten kaynaklanan istismarı
önlemelidir. Uygulamada ise söz konusu koşulların
sağlanmasına bağlı olarak İslam hukuku açısından
uygun görülen İslami forward, İslami future, İslami
opsiyon, kâr paylı swap vb. birçok farklı İslami türev
ürün bulunmaktadır.