178 Menkul Kıymet Yatırımları
bunlara özdeş, nominal değeri Türk lirası olarak veya T.C. Merkez Bankasınca günlük
alım satım kurları ilan edilen yabancı paralar cinsinden ifade edilen sermaye piyasası ara-
cı” olarak tanımlanmıştır.
Depo sertifikalarının birçok türü bulunmaktadır. Bu sertifikalar işlem gördüğü ülke
veya coğrafya ismiyle anılmaktadır. Amerikan (ADR), Avrupa (EDR), Global (GDR),
Hong Kong (HDR), Japon (JDR), Hindistan (IDR) ve Brezilya (BDR) Depo Sertifikaları
gibi çeşitleri farklı piyasalarda işlem görmektedir. Bu depo sertifikalarından en yaygın
olarak kullanılanları ADR (American Depositary Receipt), EDR (European Depository
Receipts) ve GDR (Global Depositary Receipt)’dir. ADR’ler, ABD pay senedi piyasaların-
da işlem görmek amacıyla ihraç edilen depo sertifikalarıdır. EDR’ler, Avrupa pay senedi
piyasalarına yönelik ihraç edilen depo sertifikalarıdır. GDR’ler ise çeşitli uluslararası pay
senedi piyasalarında işlem görmesi amacıyla ihraç edilen depo sertifikalarıdır.
Depo sertifikası ihracı, ihracı gerçekleştiren firmalar için oldukça basit ve pratik işlem
adımlarını içermektedir. Depo sertifikası işlemlerinin dört tarafı vardır. Bunlar, (i) depo
sertifikası ihraç etmek isteyen firma, (ii) ihraççı ülkedeki saklama kuruluşu, (iii) ulusla-
rarası depocu banka ve (iv) uluslararası takas kuruluşudur. Depo sertifikası ihracı yoluyla
özkaynak sağlamak isteyen firma, “sponsor” olarak adlandırılan uluslararası depocu bir
bankayla tarafların görev, sorumluluk ve haklarının belirlendiği bir depozitör anlaşması
imzalar. Daha sonra ihraççı firma, ulusal piyasada işlem gören belirli bir miktar pay sene-
dini faaliyet gösterdiği ülkedeki saklama kuruluşunda güvence altına alır. Ulusal saklama
kuruluşu, pay senetlerinin teslim alınarak saklandığı bilgisini uluslararası depocu banka-
ya iletir. Depocu banka, saklamaya alınan pay senetlerini temsil eden ve onunla aynı hak-
lara sahip olan depo sertifikalarını ihraç eder. İhraç edilen depo sertifikaları uluslararası
takas kuruluşuna veya müşteriye teslim edilir.
İhraççılar açısından depo sertifikalarının faydaları şu şekilde sıralanabilir:
• Depo sertifikalarının ihracındaki pratiklik sayesinde, ihraççıların ilgili yabancı
sermaye piyasasına girişi kolaylaşabilmektedir.
• Depo sertifikaları ihraççılarına sınırlar arası kotasyon imkanı sunmaktadır. Böyle-
ce ihraççılar, özkaynak sağladıkları piyasaları coğrafi bazda çeşitlendirme imkanı-
na erişebilmektedir.
• Depo sertifikaları, ihraççılara uluslararası tanınırlık ve prestij sağlama imkanı ve-
rir. Bu sayede ihraççıların gelecekteki ihraçları veya projeleri daha fazla itibarlı hâle
gelebilir.
• Depo sertifikaları temsil ettikleri sermaye piyasası araçlarına göre daha likit bir
varlık olabilmektedir. Bu nedenle depo sertifikaları derinliği olan ve likiditesi yük-
sek menkul kıymetler olarak kabul edilmektedir.
Depo sertifikalarının yatırımcılar açısından faydalarını ise şöyle sıralayabiliriz:
• Depo sertifikaları, yatırımcılara sektörel ve coğrafi bazda çeşitlendirme yapabilme-
leri için olanak sağlar.
• Depo sertifikaları, işlem gördüğü piyasanın para birimi cinsinden ihraç edilip alı-
nıp satılmaktadır. Bu nedenle yatırımcıların kur riskinden korunmaları söz konu-
sudur.
• Depo sertifikaları, yabancı piyasalardan doğrudan sermaye piyasası aracı alımına
kıyasla daha düşük işlem ve takas maliyetine sahiptir.
• Bazı ülkelerde yabancı yatırımcıların sermaye piyasası işlemleri için çeşitli kısıt-
lamalara maruz kalmaları söz konusu olabilmektedir. Depo sertifikasına yatırım
yapan yatırımcılar için bu kısıtlamalar ortadan kalkabilmektedir.
• Pay senetlerinin firmanın faaliyet gösterdiği piyasadan direkt olarak satın alınması
durumunda yabancı yatırımcının yüklenmek zorunda kaldığı risk unsurları depo
sertifikalarına sahip olunduğunda ortadan kalkmaktadır.