- Ünite - Menkul Kıymet Yatırımlarında Bilgi Kullanımı 33
Zayıf formda etkinlikte olduğu gibi, tüm alıcı ve satıcıların mali tablolar, fiyat kazanç
oranları, makroekonomik göstergeler gibi kamuya açıklanan bilgilere tam olarak ulaştığı
için söz konusu bilgileri kullanarak ortalamanın üzerinde bir getiri sağlamak mümkün
değildir. Bu nedenle yarı güçlü formda etkin bir piyasada teknik analizin yanında temel
analiz yoluyla üstünlük sağlanamaz.
Güçlü Formda Piyasa Etkinliği: Menkul kıymetlere ait kamuya açıklanan ve kamuya
açıklanmayan tüm özel bilgilerin cari fiyatlara yansıdığı piyasa türüdür. Diğer bir ifadeyle
yarı güçlü formda etkinlik ile birlikte ek olarak kamuya duyurulmamış olan özel bilgilerde
cari fiyatlara yansımıştır. Söz konusu piyasada herhangi bir bilgiyi kullanarak ortalamanın
üzerinde bir getiri sağlamak mümkün değildir. Bu nedenle içerden öğrenenlerin ticareti
dâhil olmak üzere herhangi bir analiz yöntemiyle fayda sağlamak mümkün değildir.
Etkin piyasalar hipotezinin varsayımları altında her bir yatırımcı, finansal varlıklara
ait geçmiş fiyat bilgilerine, sermaye artırımı, kâr dağıtımı vb. bilgilere aynı anda maliyetsiz
olarak ulaşabilir. Ancak finansal piyasalarda yer alan tarafların farklı düzeylerde bilgi-
ye ulaşmaları, diğer bir ifadeyle asimetrik bilgi sorunu, piyasaların etkin çalışmamasına
neden olmaktadır. Bununla birlikte her yatırımcı rasyonel kararlar almamaktadır. Ayrıca
rasyonel karar alanların arbitraj yaparak rasyonel davranmayan yatırımcıların fiyatları et-
kilemesini engellediğini söylemek mümkün değildir.
Asimetrik Bilgi Sorununa Yol Açan Faktörler
Yatırımcıların bilgiye eşit şekilde ulaşamaması sonucu ortaya çıkan asimetrik bilgi sorunu
nedeniyle ters seçim ve ahlaki tehlike sorunları, finansal krizlere neden olabilmektedir.
Mishkin’nin (1990) çalışmasında asimetrik bilgi sorununa yol açan faktörler; faiz oranla-
rındaki artışlar, bilançolarının bozulması, menkul kıymet borsalarının çökmesi ve ekono-
mik belirsizliklerin artış göstermesi şeklinde sıralanmaktadır.
Faiz oranlarındaki yükselmesi, bilançolarının bozulması, menkul kıymet borsalarının çök-
mesi ve ekonomik belirsizliklerin artması asimetrik bilgi sorununa yol açan faktörler olarak
sıralanmaktadır.
Faiz oranlarının yükselmesi: Faiz oranlarının yükselmesi, para arzının azalmasına bağlı
olarak ters seçim sorununa yol açabilmektedir. Bunun temel nedeni düşük ve yüksek
riskli yatırım projelerine sahip olan yatırımcıların, yatırım projelerinin getiri ve başarı
olasılıklarına olan bakış açılarındaki farklılıktır. Faiz oranlarının artması ile birlikte yük-
sek riskli yatırım projelerine sahip olan yatırımcılar, katlandıkları yüksek risk ile birlikte
yüksek getiri elde edeceklerini varsaydıkları için artan faiz oranlarından kredi aramaya
devam ederler. Ancak düşük riskli yatırım projelerine sahip olan yatırımcılar, diğerlerine
göre nispeten düşük getirili yatırım projelerinin, artan faiz oranlarına bağlı olarak mali-
yetlerinin artması sonucunda getirilerinin daha da azalacağını göz önüne aldıkları için
kredi aramaktan vazgeçerler. Bu durum ise fon sunan kurumların, piyasada oluşan asi-
metrik bilgi nedeniyle riskleri ayırt edememelerine bağlı olarak fon arzından vazgeçme-
lerine neden olmaktadır.
Faiz oranlarının yükselmesi durumunda, ekonomide kredi arzının azalmasına bağlı
olarak kredi talebi artmaktadır. Faiz oranlarının artması ile birlikte kredi arzının azalması
durumda ise kredi veren kuruluşların yüksek riske sahip yatırım projelerini fonlama ola-
sılığı artmakta ve verilen borcun geri ödenmesinde zorluklar yaşanmaktadır. Bununla bir-
likte faiz oranların yükselmesi ile her ne kadar kredi veren kuruluşların kârlılığı artacağı
varsayılsa da sonuçta fon talep edenlerin risk durumu açıkça ayırt edilemediği için kredi
talepleri onaylanmamaktadır.