- Ünite - Makroekonomik Değişkenlerin Menkul Kıymet Yatırımlarına Etkisi 51
MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLER
Finans teorisinde, piyasaların etkin olması sonucu finansal varlıkların fiyatlarındaki de-
ğişkenliğin ilgili makroekonomik değişkenlerin beklenen değerleri ile açıklanabileceği yer
almaktadır. Hisse senedi fiyatları ve makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin çıkış
noktası hisse senedi değerlemesinde yeri olan kar paylarının ve iskonto oranının reel eko-
nomik değişkenlerden etkilenmesidir.
Hisse senedi fiyatları ile makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin temelinde ne bu-
lunmaktadır?
Hisse senedi fiyat hareketlerinde ortak bir yön gözlenebilir. Trend olarak tanımlanan
aynı yönlü fiyat hareketleri hisse senetlerinin aynı dönemde yükseldiği veya düştüğünü
ortaya koymaktadır. Bu gelişme piyasayı bir bütün olarak etkileyen bazı değişkenlerin ol-
duğu ifadesini güçlendirmektedir.
Makroekonomik değişkenler ile hisse senedi getirileri arasında ilişki olduğu ve olmadığı yö-
nünde farklı görüşler bulunmaktadır. Bu zamana kadar yapılan çalışmalar göstermiştir ki bazı
çalışmalar bu ilişkinin varlığı yönünde, bazı çalışmalar ise böyle bir ilişkinin olmadığı yönünde
sonuçlanmıştır. Bazı çalışmalar ise elde edilen ilişkilerin pozitif veya negatif olmak üzere yönü
konusunda farklı sonuçlar ortaya koymuştur. Bu farklılıkların olma nedenlerinden bazıları, araş-
tırmaların farklı ülkeler, farklı dönemler ve farklı yöntemler kullanılarak yapılmış olmasıdır.
Makroekonomik değişkenlerin hisse senedi fiyatlarını etkilediği yönünde sonuçlar
bulan çalışmalar yanında, hisse senedi fiyatlarında meydana gelen hareketlerin nedeninin
makro ekonomik faktörlerden kaynaklanmadığını, bunun nedeninin spekülatif hareketler
olduğu ifade eden çalışmalarda bulunmaktadır.
Bu ünite çerçevesinde makroekonomik değişkenlerin etkisinin varlığı kabuk edilerek
açıklama yapılacaktır. Ünitede incelenecek temel makroekonomik değişkenler enflasyon,
döviz kuru, faiz oranı ve reel ekonomik faaliyetlerdir.
Makroekonomik Değişken Olarak Enflasyon
Enflasyon; fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışlardır. Fiyatlar genel düzeyi; ekonomide-
ki tüm fiyatların ağırlıklı ortalamasıdır. Enflasyon kavramından tüm fiyatların yükseleceği
anlamı çıkarılmamalıdır, fiyatların çoğu yükselirken daha az bir kısmı aşağı düşebilir. Enf-
lasyon oranı, fiyatlar genel düzeyinde belirli bir dönemde ortaya çıkan yüzde artıştır. Enf-
lasyon kavramının karşıtı deflasyon ise fiyatlar genel düzeyindeki sürekli azalışlar olarak
tanımlanır. Enflasyon ve deflasyon arasındaki sınır bölgede ise her ülkenin arzu ettiği fiyat
istikrarı yer alır. Yani fiyatlar genel düzeyinde iniş ve çıkışların yaşanmadığı, arzu edilen
bir durum için fiyat istikrarı tanımlaması kullanılır.
Enflasyon hangi ekonomik birimleri etkiler?
Toplumdaki tüm birimler (firma yöneticileri, tüketiciler, sendikacılar, hükümetler) fi-
yatlar genel düzeyindeki değişmelerle yoğun bir şekilde ilgilidir. Çünkü fiyat düzeyindeki
değişiklikler sonucu, ortaya çıkan zararların tazmin edilmesi için her birim çaba harcar.
Örneğin; işletme sahipleri müşterilerine uygulayacağı fiyatları, sendikacılar işçilerin ücret
anlaşmalarındaki kayıplarını tazmin etmeye yönelirler. Aynı şekilde tüketicilerin de enf-
lasyonla ilgili kaygıları vardır. Çünkü enflasyon ortamında paranın daha önceden alabil-
diği miktarda alım gücü olmayacaktır. Giyim, gıda, kültürel kısaca her şey için daha fazla
para ödemek gerekecektir. Yine hükümetler enflasyona ve deflasyona karşı politikaların
ne zaman gerekeceğini bilmek için fiyat düzeyini izlemek durumundadır. Fiyat düzeyin-
Hisse senedi fiyat hareketlerindeki
ortak yön trend olarak
adlandırılmaktadır.2
3
Enflasyon: Fiyatlar genel
düzeyindeki sürekli artışlardır.