- Ünite - Makroekonomik Değişkenlerin Menkul Kıymet Yatırımlarına Etkisi 55
Nominal döviz kuru, bir ülke parasını doğrudan başka bir ülke parasına oranlanma-
sı ile elde edilir. Ancak bu formül biraz daha revize edilerek farklı döviz kuru tanımları
ortaya konulabilir. Bir fiyat endeksi kullanılarak nominal döviz kurunun indirgenmesi
bizi başka bir kur tanımı olan reel döviz kuruna götürür. İki taraflı bir ilişkiyi yansıtacak
şekilde reel döviz kuru şu şekilde formüle edelilir:
Reel Döviz Kuru= (Ulusal Para/Ulusal Fiyat Düzeyi)/(Yabancı Para/Yabancı Fiyat Düzeyi)
Reel döviz kuru; nominal döviz kurunun, yabancı ülke fiyat düzeyinin ulusal fiyat dü-
zeyine oranın çarpımı ile elde edilir.
Döviz kuru kavramına ilişkin farklı ayrımlar ortaya konulabilir. Bu ayrımlardan bir
diğeri düz kur ve çapraz kur şeklinde yapılabilir. Düz kur denildiğinde bir ülke parasının
diğer ülke paraları ile ilişkisi yani nispi oranı kastedilmektedir. Çapraz kur ise iki ülkenin
para birimlerinin doğrudan nispi oranları yerine, bu para birimlerinin bir başka ülke para
birimi cinsinden nispi oranlarını gösterir. Düz kur tanımında iki ülke para birimlerinin
birbirleri ile doğrudan ilişkisi ele alınırken çapraz kurda iki ülke para biriminin diğer baş-
ka bir ülke para birimi cinsinden dolaylı bir ilişkisi ortaya konulur.
Döviz kuruna ilişkin ayrımlardan sonra, ortaya konulacak döviz kurunun nasıl ifade
edilmesi gerektiği konusu önem kazanmaktadır. İlk olarak, döviz kuru bir birim yabancı
para karşılığı ulusal para miktarı olarak ifade edilebilir. Bu durumda döviz kurundaki bir
düşme ulusal paranın değerlenmesini, döviz kurundaki bir yükselme ise ulusal paranın
değer kaybetmesi şeklinde ifade edilebilir. Bir diğer ifade şekli ise bir birim ulusal para
karşılığı yabancı para miktarı olarak ifade edilebilir. Bu durumda ise döviz kurundaki bir
düşüş ulusal paranın değer kaybını ve döviz kurundaki bir yükselme ise ulusal paranın
değerlenmesini yansıtır.
Döviz kurunun değerinin belirlenmesi farklı döviz kuru sistemleri içerisinde farklı
şekillerde olabilmektedir. Tam esnek ya da serbest döviz kuru sistemi ve sabit döviz kur
sistemi temel ve birbirinin tam tersi iki farklı kur sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu iki kur rejimi ilgili otorite tarafından kredibilite ve esneklik arasındaki tercihleri yan-
sıtacak şekilde değerlendirmeye alınır. Serbest ya da tam esnek döviz kuru sistemi, ülke
parasının değerinin döviz arz ve talebi koşulları altında serbest bir şekilde piyasada be-
lirlenmesine dayanan bir kur rejimidir. Bu sistemde döviz kurları üzerinde ilgili otori-
te tarafından bazen müdahaleler gerçekleşebilmektedir. Ancak bu müdahaleler piyasa-
da oluşacak aşırı dalgalanmaları önleyici niteliktedir. Sabit döviz kur sistemi ise bir ülke
parasının değerinin yabancı bir ülke parasına veya yabancı ülke paralarından oluşan bir
sepete sabitlenmesi durumudur. Sabit döviz kur sistemi, döviz piyasasındaki esnekliği
azaltmaktadır. Bu iki uç kur rejimi arasında farklı kur rejimi tanımlamaları mevcuttur.
Ancak burada bu iki sistemin bilinmesi yeterlidir. Döviz kuru kavramından bahsederken
bu kavrama ilişkin sıklıkla karşılaşabilecek iki önemli kavram vardır. Bu kavramlar deva-
lüasyon ve revalüasyon kavramlarıdır. Bu kavramlar, sabit döviz kuru sisteminin geçerli
olduğu durumlarda ortaya çıkar. Devalüasyon, ulusal paranın yabancı para birimleri kar-
şısındaki değer kaybıdır. Bu değer kaybı resmi makamlar tarafından gerçekleştirilir. Reva-
lüasyon ise resmi makamlar tarafından ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değer
kazanımıdır. Serbest döviz kuru rejiminde ise paranın değer kaybı ulusal paranın yabancı
para birimleri karşısında nispi olarak ucuzlaması iken; paranın değer kazanması ise ulusal
paranın yabancı para birimleri karşısında değerinin artmasıdır.