- Ünite - Menkul Kıymet Yatırımlarında Davranışsal Faktörlerin Önemi 71
göre etkin bir sermaye piyasası, ekonomik anlamda tam rekabet piyasasını sağlayan koşul-
lara paralel koşulların gerçekleştiği piyasa olarak tanımlanmıştır.
Etkin bir piyasanın başlıca koşulları şunlardır:
i. Piyasa, hiçbiri tek başına piyasayı etkileyebilecek güçte olmayan çok sayıda katı-
lımcıdan oluşmalıdır.
ii. Piyasadaki menkul kıymetlerle ilgili bilgiler tam ve doğru olarak, kolaylıkla ve
düşük maliyetle sağlanabilmeli; ekonomik, politik ve sosyal yapıdaki değişiklikler
derhal piyasaya yansımalıdır.
iii. Piyasaya katılanların davranışları rasyonel olmalı ve yatırımcılar elde ettikleri bil-
giyi doğru değerlendirmelidirler.
iv. İşlem maliyetleri düşük ve likidite yüksek olmalıdır.
v. Piyasanın kurumsal yapısı gelişmiş olmalıdır ve düzenleyici mevzuat piyasaların
istikrarlı çalışmasını sağlamalıdır.
Menkul kıymet piyasalarında etkinliğin üç ayrı boyutu bulunmaktadır:
a. Bilgisel Etkinlik: Bir menkul kıymetin her hangi bir andaki fiyatının o menkul kıy-
metle ilgili bütün bilgileri yansıtması ve bu bilgiler kullanılarak piyasadan aşırı ka-
zanç sağlanamaması bilgisel etkinlik olarak adlandırılmakta ve bu tür piyasalara
da bilgisel etkin piyasa denilmektedir.^ Finans literatüründe etkinlik dendiğinde
genellikle kastedilen bilgisel etkinliktir. Menkul kıymet fiyatlarının tüm bilgileri
yansıtması çok iyimser bir durumdur. Bu nedenle piyasa etkinliği üç farklı formda
ele alınır. Bu üç etkinlik formu aşağıda incelenecektir.
b. İşlemsel Etkinlik: Finansal piyasalarda “kaynak aktarımını en az maliyetle gerçek-
leştirmek” olarak açıklanan işlemsel etkinliğin sağlanmasında en önemli amaç iş-
lem maliyetlerinin en aza indirilmesidir. İşlem maliyetleri finansal sistem içinde
yer alan finansal aracılar tarafından azaltılarak küçük yatırımcıların da finans sis-
temi içine dahil edilmesi ve finans piyasalarının varlığından ekonomik anlamda
fayda sağlanması olanaklı hâle getirilmektedir. Bir piyasada kurumsal yatırımların
gelişmiş olması dolayısıyla yatırımcılar için ölçek ekonomisi oluşması ve finansal
sistemde çok sayıda finansal aracı olması nedeniyle alım satım komisyonlarının
düşmesi ile işlem maliyeti azalabilmekte ve işlemsel etkinlik artmaktadır.
c. Dağıtımsal Etkinlik: Hisse senedi piyasasının öncelikli rolü, bir ekonomideki ser-
maye stokunun sahipliğinin yaygınlaştırılmasıdır. Genel anlamda bu düşünce, fi-
yatların kaynak dağılımı hakkında doğru işaretleri verdiği bir piyasaya ilişkindir.
Bu tür bir piyasa işletmelerin üretim/yatırım kararlarını alabildiği bir piyasa; ve
yatırımcıların herhangi bir zamanda elde edilebilen tüm bilgilerin fiyatlarına yan-
sıdığını varsaydıkları hisse senetleri arasında seçim yapabilmelerine olanak veren
bir piyasadır. Yani dağıtımsal etkinlik, ülke kaynaklarının menkul kıymetler ara-
cılığıyla yatırımcılar arasında optimal dağıtımının sağlanmasıdır. Dağıtımsal et-
kinlik, dağıtımın etkin olması amacına hizmet eden bilgisel ve işlemsel etkinliğin
varlığına bağlıdır. Bunlardan birinin yokluğunda kaynakların optimal dağılmama-
sı söz konusudur.
EPK’ya göre menkul kıymet fiyatlarının iki temel özelliği vardır: Fiyatların hızla ayar-
lanması ve tesadüfi hareket etmesi. İlk olarak fiyattaki ayarlamalar, piyasada ortaya çıkan
bilgiye göre yavaş olursa, menkul kıymet fiyatları bilgiyi tam olarak yansıtmayacaktır. Ay-
rıca fiyattaki ayarlamalar, olması gerekenden az ya da fazla olursa, bazı yatırımcılar diğer
yatırımcılar aleyhine bir üstünlük elde edeceklerdir. İkinci olarak, fiyatların tesadüfi hare-
ket etmemesi, düzenli fiyat değişimlerinden haberdar olan yatırımcıların aşırı kazanç elde
etmesine yol açacak, bu da etkinliği bozacaktır.
Bir menkul kıymetin her hangi
bir andaki fiyatının o menkul
kıymetle ilgili bütün bilgileri
yansıtması ve bu bilgiler
kullanılarak piyasadan aşırı kazanç
sağlanamaması bilgisel etkinlik
olarak adlandırılmaktadır.Dağıtımsal etkinlik, ülke
kaynaklarının menkul kıymetler
aracılığıyla yatırımcılar
arasında optimal dağıtımının
sağlanmasıdır.Finansal piyasalarda “kaynak
aktarımını en az maliyetle
gerçekleştirmek” olarak
açıklanan işlemsel etkinliğin
sağlanmasında en önemli amaç
işlem maliyetlerinin en aza
indirilmesidir.