Örnek Sorular
3.Bölüm / Modern Genetik
Palme Yayınevi- Diploit hücrelerinde 24 kromozom bulundu-
ran dişi bir memeli ile ilgili,
I. Karaciğer hücresinde 22 otozom bulunur.
II. Yumurta hücresinin kromozom formülü
11 + X'tir.
III. Vücut hücrelerinde 2 gonozom bulunur.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III - Aşağıdaki grafikte, bir kertenkele türünün yu-
murtalarının kuluçka makinesinde farklı sıcak-
lıklarda tutulmasına bağlı olarak oluşan yavru-
ların cinsiyet dağılımı gösterilmiştir.
Yavrusayıları
: erkek yavru
: dişi yavru
Sıcaklık
(°C)30
20
10(^0232733)
Bu grafiğe göre, aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) 27 °C’de tutulan yumurtalardan daha çok
erkek yavrular çıkar.
B) Kuluçka sıcaklığı, yavruların cinsiyetlerinin
belirlenmesinde etkilidir.
C) Erkek veya dişi yavru oluşumu kromozom-
lara bağlıdır.
D) 33 °C’de yumurtalardan çıkan yavrularda
dişi oranı yükselir.
E) Dişi ve erkek yavru oranının birbirine en ya-
kın olduğu sıcaklık 23 °C’dir.
(2014 – YGS)
- Gametindeki kromozom sayısı X olan diplo-
it bir canlının,
I. sperm hücresindeki otozom,
II. epitel hücresindeki kromozom,
sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğru
olarak verilmiştir?
I II
A) X – 1 2X
B) X 2X
C) X 2X – 2
D) X –1 2X – 2
E) X – 1 2X – 1
60 B 61 E 62 AA. KROMOZOM TEORİSİ
� Sutton ve Boveri'nin 1902 yılında yaptığı çalışmalar sonucunda genlerin kro-
mozomlar üzerinde bulunduğu, bir karakterin kalıtımından iki genin sorumlu
olduğu ve bu genlerin iki ayrı kromozom üzerinde yer aldığı açıklanmıştır. Bu
hipotez günümüzde Kromozom Teorisi olarak bilinir.
� Canlılar kendi türlerine özgü sayıda kromozom bulundururlar. Örneğin meyve
sineğinde 2n = 6, insanda 2n = 46, eğrelti otunda ise 2n = 500 kromozom bu-
lunur.
� Diploit canlılarda iki çeşit kromozom bulunur. Bunlar vücut kromozomları (oto-
zom) ve eşey kromozomlarıdır (gonozom).
Vücut kromozomları (otozomlar)
� Cinsiyeti belirleyen kromozomlar (X ve Y) dışındaki kromozom çiftleridir. Bu
kromozomlar canlının saç rengi, göz rengi ve kan grubu gibi kalıtsal özellikleri-
ne ait genleri taşırlar.
� Canlıların vücut hücrelerindeki otozom sayısı 2n – 2'ye, üreme hücrelerindeki
otozom sayısı ise n–1'e eşittir. Örneğin insanların vücut hücrelerinde 46 – 2 =
44 tane otozom kromozom (22 çift) vardır. Erkek ve dişilerin diploit hücrelerin-
deki otozomlar tümüyle homologtur.
Otozomal kromozomlar tam homolog olduğundan otozomlarla taşınan
her özellik iki genle belirlenir. Bu özelliklerin kız ve erkek çocuklarda görülme
şansı eşittir.Eşey kromozomları (gonozomlar)
� Cinsiyeti belirleyen kromozomlardır. Genel olarak dişilerde XX, erkeklerde ise
XY ile gösterilip bir çifttir. Cinsiyetin gonozomlar tarafından belirlenmesine ge-
notipik eşey belirlenmesi denir.
� Dişilerde gonozomlar (XX) birbirleriyle tam homologtur. Erkeklerdeki gonozom-
lar (XY) ise birbirleriyle tam homolog değildir. Diploit canlılarda genel olarak bir
çift gonozom bulunur.
Cinsiyetin ortam koşullarına göre belirlenmesi fenotipik eşey belir-
lenmesi olarak adlandırılır. Ortam koşullarından besin miktarı, pH, sıcaklık veya
vücut büyüklüğü gibi bazı faktörler eşey belirlemede etkili olabilir. Örneğin bir
çeşit deniz kurdu olan Bonellia Viridis'te suda bulunan dişi larvalar dişi bireye
rastlamaz ise dişi bireyi, dişi bireye rastlarlarsa erkek bireyi oluşturur.� Daha önceden belirttiğimiz gibi cinsiyetin gonozomlar tarafından belirlenme-
sine genotipik eşey belirlenmesi denir. Bazı canlılarda ise gonozomlar yapı ve
sayı bakımından farklılık gösterir. Diğer sayfada farklı canlılarda cinsiyetin belir-
lenmesi verilmiştir.