przez słuchowisko strategie afektywne.
Najlepiej świadczy o tym opisane wcześniej
doświadczenie niepewności i zaskoczenia,
które pojawiło się w trakcie słuchania The
End of the World.Ekokatastrofa i indeterminacyChwilowe, acz silnie afektywne doświad-
czenie, w którym przez kilka sekund jedno
z nas nie miało pewności, czy głos należy
do człowieka, zwierzęcia bądź maszyny,
kieruje uwagę na te aspekty ekokatastofy,
który najprecyzyjniej określa angielski
rzeczownik indeterminacy. Choć słowo to
najczęściej tłumaczy się na język polski
jako „nieokreśloność”, nie odnosi się ono
wyłącznie do zjawisk, których nie da się
precyzyjnie opisać, jak nieokreślony kształt,
czy nieokreślony wiek. We współczesnej
nauce – przede wszystkim tej zainspirowanej
fizyką kwantową – indeterminacy
(w tym kontekście tłumaczone na język
polski jako „nieoznaczoność”) odnosi
się również do różnego typu koncepcji
niepewności, związanej z (nie)możliwością
przewidzenia właściwości ciał fizycznych
na podstawie wstępnych warunków,
w jakich się one znajdują.^14 Inaczej
mówiąc, indeterminacy odnosi się przede
wszystkim do nieoczekiwanych, często
przypadkowych zdarzeń, których nie da
się wcześniej zaplanować, czy przewidzieć.
Co za tym idzie, nie można określić a priori
tożsamości istnień, które wyłaniają się
jako efekt tych zdarzeń. Z tej perspektywy
przywoływane doświadczenie słuchowiska
Mortona można z powodzeniem uznać za
doświadczenie indeterminacy. Termin ten
wydaje się szczególnie adekwatny w tym
kontekście z jeszcze jednego względu.
Pojawia się bowiem w tytule cyklu utworów,
które John Cage skomponował w 1959
roku i wykonywał w duecie z pianistą
Davidem Tudorem. Indeterminacy składa się
z czterech utworów, w których Cage(^14) Zob. Indeterminacy. The Mapped, the Navigable, and
the Uncharted. Jose V. Ciprut (red.). The MIT Press 2009.
Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, czyli
olbrzymie skupisko śmieci o powierzchni
ok. 1,6 mln kilometrów kwadratowych,
dryfujące po Oceanie Spokojnym. Choć
bezsprzecznie stwarza ona oczywiście
ogromne zagrożenie dla ludzi oraz morskiej
fauny i flory, wiele gatunków zwierząt
wykorzystuje ją jako główne siedlisko bądź
punkt orientacyjny w czasie wędrówek.^13
W tym kontekście przywoływane przez nas
różnorodne, współistniejące i wzajemnie
kontrapunktujące się przestrzenie
dźwiękowe w The End of the World Has
Already Happened nie tylko wyczulają
na złożoność i niejednolitość zróżnico-
wanych krajobrazów, w których zachodzi
ekokatastrofa. Podobnie jak koncepcja
Lowenhaupt-Tsing, uruchamiana przez
słuchowisko strategia afektywna skłania do
poszukiwania miejsc, w których współpraca
ludzi i nieludzi przynosi obu stronom znaczne
pożytki. Jak przekonuje Morton, takim
miejscem mogą być chociażby tradycyjne
angielskie ogródki przydomowe. Świadczą
o tym przytaczane przez niego głosy
ogrodniczek, z którymi badacz rozmawiał w
jednym z ogrodniczych centrów handlowych
w Wielkiej Brytanii. Jedna z nich przekonuje
na przykład, że wybierając rośliny, kieruje
się tym, które z nich przynoszą najwięcej
korzyści dla pszczół i lokalnej gleby.
Inaczej mówiąc, słuchowisko pokazuje,
że – zdawałoby się – konserwatywna
praktyka angielskiej klasy średniej, może
się okazać sposobem na przetrwanie na
zniszczonej planecie. Jednocześnie Morton
nie stwarza przekonania, że tylko człowiek
i jego praktyki dają nadzieję na przetrwanie
ekokatastrofy. Przetrwanie ekokatastrofy
zależy według niego od umiejętności
dostrzegania niejednoznacznych,
niespodziewanych i często przypadkowych
efektów antropogenicznych zjawisk, na
które ludzie nie mają żadnego wpływu.
Wytworzeniu rozumianej w ten sposób sztuki
przetrwania służą również uruchomione
(^13) Susan E. Gibbs, Chandra P. Salgado Kent, Boyan Slat,
et al. Cetacean sightings within the Great Pacific Gar-
bage Patch. Marine Biodiversity 2019, 49,, https://doi.
org/10.1007/s12526-019-00952-0 [dostęp: 12.04.2021]