P., Slat Boyan, et al. Cetacean sightings
within the Great Pacific Garbage Patch.
Marine Biodiversity 2019, 49. https://
doi.org/10.1007/s12526-019-00952-0
[dostęp: 12.04.2021].- Heise Ursula K. Imagining Extinction:
The Cultural Meanings of Endangered
Species. The Chicago University Press
2016. - Indeterminacy. The Mapped, the
Navigable, and the Uncharted. Jose V.
Ciprut (red.). The MIT Press 2009. - Lowenhaupt-Tsing Anna. Earth Stalked
by Man. The Cambridge Journal of
Anthropology 2016, t. 34, nr 1, s. 2-16. - Massumi Brian. The Autonomy of Affect.
W: Parables for the Virtual: Movement,
Affect, Sensation. Duke University Press
2002. - Morton Timothy. The End of the World
Has Already Happened, https://www.
bbc.co.uk/sounds/play/m000cl66
[dostęp 29.03.2021]. - Niespodziewane alianse: Sztuki
performatywne jutra. Mateusz Borowski,
Mateusz Chaberski, Małgorzata
Sugiera (red.). Kraków, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019. - Schollenberger Piotr. Odosobnie-
nie. Próby dekonstrukcji krajobrazu,
https://www.pismowidok.org/assets/
files/article-pdf/issue-08/schollen-
berger.pdf?fbclid=IwAR2z9kbD_w7W-
gRCw10queVZxJI6GQvtt8VD14RB-
fk9p3vmFJyAKvYthrAjY [dostęp:
14.04.2020]. - Thunberg Greta: Our House Is On
Fire. https://www.youtube.com/
watch?v=U72xkMz6Pxk [dostęp
1.04.2021].
Na zakończenie powróćmy raz jeszcze do
rozważań wspomnianego na początku
Amitava Ghosha. Jak nam się bowiem
wydaje, strategie afektywne podobne do
tych, które tu analizowaliśmy, wskazują
na możliwe wyjście z impasu związanego
z niezdolnością sztuki do mówienia
o ekokatastrofie, o którym pisał w The
Great Derangement. Nie tylko kierują
one uwagę na specyficznie pojmowaną
przestrzenność katastrofy ekologicznej
oraz nierozerwalnie związane z nią z nią
niepewność i nieprzewidywalność. Wskazują
one przede wszystkim, że przekroczenie
ograniczeń wynikających z kategorii
prawdopodobieństwa jest możliwe poprzez
zmianę perspektywy badawczej. Zamiast
analizować przede wszystkie strategie
artystyczne, stosowane do mówienia
o ekokatastrofie, należy raczej przyglądać
się doświadczeniom odbiorczym, które
one wywołują. Jak staraliśmy się pokazać,
takie podejście uwrażliwia badaczy_ki na
alternatywne wobec ekoszoku strategie
afektywne, otwierając jednocześnie
wyobraźnię na nowe sposoby myślenia
o zmianach ekologicznych. Co dla nas
ważne, mogą – lecz wcale nie muszą – się
one przekładać się na zwiększenie liczby
indywidualnych i zbiorowych działań na
rzecz środowiska. Wystarczy już, że choć
na chwilę wytrącają z poczucia bezsilności
i sprawiają, że ekokatastrofa staje się nie
tyle końcem świata, co wyzwaniem do
budowania go ciągle na nowo.
Bibliografia
- Crutzen Paul, Stoermer Eugene.
The Anthropocene. Global Change
Newsletter 2000, nr 41, s. 17-18. - Extinction Studies. Stories of Time,
Death, and Generations. Deborah Bird
Rose, Thom van Dooren, Matthew
Chrulew (red). Columbia University
Press 2017. - Ghosh Amitav. The Great Derangement.
Climate Change and the Unthinkable.
Illinois: University of Chicago Press 2017. - Gibbs Susan E., Salgado Kent Chandra