EKOETYKA TEATRU
Zofia Smolarska:Zanim zaczniemy dyskusję i zwrócę się
z pytaniami do naszych gościń i gościa,
mam kilka słów wstępu, by nakreślić temat
i sposób, w jaki będziemy się z tym tematem
mierzyć. Ekologia dzisiaj głównie kojarzy się
z kryzysem klimatycznym, a ten potrafi być
obezwładniający, bo wydaje się problemem
bardzo złożonym i skomplikowanym,
a jednocześnie wymagającym pilnych
działań. Tymczasem coraz więcej osób
cierpi na ekolęk, czy na depresję klimatyczną
i nie trzeba było pandemii, żeby wielu z nas
poczuło bezsilność albo gniew z powodu
kolejnych alarmujących wieści. Dlatego
Jagoda Masłowska, kuratorka tego panelu,
miała takie pragnienie, żebyśmy się postarali
i postarały rozmawiać konstruktywnie i nie
stosowali wobec siebie źle pojętego eco-
shamingu. Żebyśmy nie tylko porozmawiali
o tym, jakich działań i rozwiązań brakuje,
ale także opowiedzieli o zmianach na lepsze
(nawet jeśli nielicznych), o zmianach, które
sami wprowadzacie albo doświadczacie,
tworząc lub pracując w teatrze, lub szerzej
w przestrzeni działań społecznych.
Ja na przykład obserwuję pozytywną
zmianę w przestrzeni publicznej, która
polega na tym, że zaczynają w niej coraz
silniej wybrzmiewać głosy przekonujące, że
aby nie dopuścić do katastrofy klimatycznej
lub (jeśli ona już się dzieje) zminimalizować
cierpienie, jakie ona powoduje, musimy
przebudować cały nasz system. Czyli nie da
się tego zrobić, jedynie korygując tor jazdy,
wprowadzając (jak sugeruje na przykład
Bill Gates) technologiczne ulepszenia
albo zmieniając nasze indywidualne
konsumenckie przyzwyczajenia. To może
pomóc w pewnym stopniu, ale nie możemy
dać sobie wmówić, że one same zaradzą
kryzysowi. Musimy zejść na naprawdę
głęboki poziom, do fundamentów
naszej cywilizacji, żeby zmienić i system
gospodarczy, i porządek polityczno-
społeczny, i kulturę tak, aby odpowiadały
one zupełnie innej relacji pomiędzy
człowiekiem a planetą niż dotychczasowa.
I tutaj podam dwa przykłady pokazujące,
w jaki sposób ta cywilizacyjno-kulturowa
przemiana już się realizuje.
Na gruncie aktywizmu robi to między
innymi Extinction Rebellion, ruch zajmujący
się obywatelskim nieposłuszeństwem,
który rozwija tzw. kulturę regeneracyjną.
Co ważne, kultura regeneracyjna nie jest
dla nich tylko atrakcyjnym, festiwalowym
dodatkiem do działań politycznych (choć
granie na instrumentach, śpiew i taniec w
czasie ich akcji również są istotną częścią
kultury regeneracyjnej), lecz stanowi bardzo
istotny element całego ruchu. Oznacza
ona budowanie wspólnoty politycznej
w oparciu na takiej kulturze współbycia,
która charakteryzuje się wzajemną troską,
gdzie praktykuje się komunikację NVC
(komunikację bez przemocy), buduje się
niehierarchiczne struktury, takie jak panele
obywatelskie czy affinity groups, w których
każdy i każda ma równoprawny głos i gdzie
zwraca się uwagę na zachowanie balansu
pomiędzy działaniem a niedziałaniem, co
ma zapobiegać wypaleniu aktywistycznemu.
Podsumowując, kultura regeneracyjna łączy
w sobie troskę o klimat, co można nazwać
ekologią środowiskową, z troską o jakość
więzi (ekologię społeczną) i o dobrostan
psychofizyczny każdego członka i każdej
członkini wspólnoty (ekologia mentalna).