Χρήστος Τσουκάληςναν γύρω του παρότι κάποιοι άνθρωποι ανεβοκατέβαιναν
τους δρόμους, στα καλντερίμια. Όλες οι αισθήσεις του εί-
χαν δεσμευθεί από τις αναμνήσεις εκείνης της μέρας, και
νόμιζε πως ήταν μια προσομοίωση όλων των στιγμών που
είχαν σφραγίσει την ζωή του από τότε, με πολύ πόνο και
θλίψη για τους αδικοχαμένους.
Κάποιες φορές του ερχότανε να κλάψει μα και ευχαρι-
στημένος που κατάφερε να ζήσει, να είναι ένας αυτούσιος
μάρτυρας αυτής της τραγικής και θηριώδους κατάληξης
από ανθρώπους που σήμερα δεν ξέρει αν έχουν έστω και
ένα απειροελάχιστο αίσθημα ενοχής.
Φορτωμένος ακόμη με συναισθήματα και αναμνήσεις ε-
κείνης της μέρας βάδιζε αργά προς το επάνω καφενείο.
Μόλις πλησίασε στον αύλειο χώρο στάθηκε και παρατηρού-
σε με προσοχή. Του φάνηκαν όλα διαφορετικά δεν του
θύμιζαν τίποτε. Οι καρέκλες τα τραπέζια μάλλον είχαν αλ-
λαχτεί, ακόμη και μια πεζούλα την έβλεπε πιο μεγάλη.
Έκανε προσπάθεια να τα φέρει ξανά στη μνήμη του μα το
ένιωσε ακατόρθωτο και τότε κάθισε στην απέναντι πεζούλα
να έχει θέα προς το σημείο που γίνονταν οι εκτελέσεις.
Ήρθε στο νου του η δεύτερη κόρη που τότε ήταν στην κοι-
λιά της μητέρας της, και τώρα μετανάστρια στη Γερμανία
με τον άντρα της μαζί με εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες.
Εργάζονταν στις φάμπρικες που μερικές δεκαετίες πριν
κατασκεύαζαν όπλα φονικά.
Κούνησε το κεφάλι του σαν ένδειξη απελπισίας και ανα-
ρωτήθηκε: πως είναι τελικά η ζωή; Πως αλλάζουν έτσι τα
πράγματα; Πριν σαράντα περίπου χρόνια και παραπάνω η
Γερμανία αιματοκύλησε όλη την Ευρώπη, τα θύματα δεν
ήταν μόνο στρατιώτες, μα και εκατομμύρια άμαχοι. Άν-
θρωποι αθώοι, χωρίς εξαίρεση. Άντρες γυναίκες, γέροι, νέοι,
μικρά παιδιά, ακόμη και νεογέννητα. Όχι μόνο με εκτελέ-
σεις στον τοίχο χωρίς λόγο, αλλά και κάψιμο μέσα στα