Bu devirde hürriyet düşünceleri yatağından
taşmış bir sel gibi dünyanın her yanına öyle
yayılmaktadır ki, hapis, sürgün ve belki
öldürme gibi, zalimlerin kullanmaya alışık
oldukları savunma vasıtaları onun önüne
engel olamaz. (...)
Nitekim Roma ve Yunan'ın ilk zamanlarında
nice fedailer bu yolda baş verdiler. Nitekim
İngiltere ve Amerika ve Fransa'da nice bin
yurtsever kimseler zindanlarda ve sürgün-
lerde ve cellat ellerinde yok oldular. Nitekim
bunların bir örneği bizim memleketimizde
dahi görüldü. Hürriyetten yana olanlar, ki
yönetim biçiminin değiştirilmesini isteyen-
lerdir, kimi işten çıkarıldı, kimi hapis, kimi
sürgün edildi. Lâkin ne başka yerlerde
eskiden yapılan şiddetler hürriyetin
doğmasına engel alabildi, ne de bizde
yapılan şeyler hürriyet isteğini ahalinin
gönlünden çıkarabildi. Belki ilerlemesine
yardım etti. (...)
68