Małgorzata Buchholz-Todoroska
MUZEUM W IŁAWIE – GARŚĆ REFLEKSJI W SPRAWIE
LOKALIZACJI SIEDZIBY
Jako muzealniczka z ponad 30-letnim stażem muszę zaznaczyć, że tworzenie
instytucji muzealnych wynika przede wszystkim z powinności samorządów pod-
noszenia jakości życia, ułatwienia dostępu do kultury i promocji własnej historii
w sposób atrakcyjny dla odbiorców, bez względu na ich wiek czy wykształcenie.
Zatem lokalne muzeum skupiające mieszkańców wokół swojej działalności wydaje
się ważne dla obu stron – władz miasta i jego mieszkańców – jako platforma słu-
żąca odkrywaniu, kultywowaniu i promocji własnej historii, a przy tym aktywizacji
życia publicznego.
Wstęp
Trzynaście lat temu podjęto decyzję o powołaniu w Iławie muzeum o zasięgu
regionalnym. Decyzja o objęciu pieczy przez profesjonalną instytucję nad historią
i zabytkami nie tylko miasta, ale i najbliższego regionu wydaje się ze wszech miar
słuszna. Iława jako silny ośrodek miejski w średniowieczu, z czasem utraciła do-
minującą rolę w obszarze dawnych Prus Wschodnich oraz związane z nią funkcje
administracyjne i kulturotwórcze. W początku XX wieku Iława była miastem o roz-
wijającej się urbanistyce, z niewielkim zapleczem industrialnym, z infrastrukturą
wojskową, choć - jak pisał Wiesław Skrobot - pozbawiona równowagi pomiędzy
urbs i civis. Malownicze usytuowanie na wzgórzach przyciągało zapewne wyciecz-
kowiczów, którzy w ciepłe dni korzystali także z uroków jeziora. Wybudowane w la-
tach 20. XX wieku kąpielisko miejskie nad Jeziorakiem podobne było wprawdzie
do innych obiektów kąpielowych masowo powstających wówczas na terenie Prus
Wschodnich, ale zachowana w swym historycznym kształcie starówka i malowni-
cza zabudowa nabrzeży jeziora zapewne także przyciągały gości miasta.
Dziś brak historycznych pozostałości architektury staromiejskiej dotkli-
wie ogranicza turystyczną atrakcyjność Iławy. Zniszczenia wojenne, powojenna
ucieczka i wypędzenia dawnych mieszkańców oraz zasiadlenie zrujnowanej Iławy
przez przybyszy ze wschodnich regionów dawnej Rzeczypospolitej przyczyniły się
do utraty tożsamości historycznej miasta i regionu. Wdrożenie socjalistycznych
ingerencji architektonicznych przy jednoczesnym usuwaniu resztek dawnej zabu-
dowy przyczyniły się także do znaczącej pauperyzacji przestrzeni. Nowe podziały