Iławskie muzealia w Muzeum w Ostródziebrązu, a wchodzące w jego skład zabytki poddano szeregowi analiz laboratoryjnych.
Odpowiedzieć na szereg pytań pomogli nam pracownicy Narodowego Centrum Ba-
dań Jądrowych w Otwocku. Odkrycie zostało ponadto zaprezentowane na Między-
narodowej Konferencji Archeologiczne, która w 2018 r. odbywała się w Barcelonie.
Zabytki ze skarbu z Lubnowych uznano za elitarny zestaw ozdób kobiecych, a inspi-
racji do ich powstanie należy doszukiwać się na szerokim obszarze od płd. Skandy-
nawii po Pomorze Gdańskie (fot. 7a-7e).
Szlak bursztynowy i starożytni mieszkańcy Pojezierza Iławskiego
Z początkiem I w. n.e. Europa weszła w nowy dynamiczny okres swoich politycz-
nych dziejów. W strefie śródziemnomorskiej, na gruzach dawnej Republiki narodziło
się Cesarstwo Rzymskie, którego umocnione, północne granice wyznaczały rzeki:
Ren i Dunaj. Wpływy kulturowe i polityczne Rzymu sięgały daleko poza prowincje Im-
perium, docierając m. in. w dorzecze Wisły i nad Bałtyk. Jednocześnie znaczne ob-
szary dzisiejszej północnej Polski zasiedlały wówczas społeczności określane przez
archeologów mianem kultury wielbarskiej – identyfikowane ze znanymi ze źródeł
pisanych plemionami Gotów i Gepidów. W wyniku relacji gospodarczych i politycz-
nych do strefy tzw. europejskiego Barbaricum zaczęły napływać rzymskie importy.
Zjawisko to nie ominęło również terenów dzisiejszego Pojezierza Iławskiego czego
świadectwem są rosnące z roku na rok odkrycia rzymskich monet. Znaleziska monet
rzymskich dzielimy na pojedyncze (ewe. luźne) oraz gromadne. Te drugie określane
jako skarby stanowią intencjonalnie zdeponowane majątki. 5 marca 2016 r. miesz-
kaniec Przezmarka – Pan Przemysław Kulpa zgłosił odkrycie w Półwsi pod Zalewem
skarbu 86 rzymskich, srebrnych denarów z I – II w. W wyniku podjętych przez Muzeum
w Ostródzie badań archeologicznych, w latach 2016-2018 i 2020-2021 udało się po-
zyskać z terenu kolejne 26 monety. W efekcie w ostatnich latach doszło do odkrycia
największego w powojennej historii skarbu monet rzymskich z terenu woj. warmiń-
sko-mazurskiego (112 sztuk). Na skarb składają się emisje poszczególnych dynastii
cesarskich, najstarszą monetą jest denar Wespazjana (69-79), najmłodszą denar
Septymiusza Sewera (193-211), z kolei najliczniej reprezentowany jest w depozycie
cesarz Antoninus Pius (31 egzemplarzy) (fot. 8).
W przeciwieństwie do epizodycznego odkrywania skarbów, co roku na terenie
powiatu iławskiego dochodzi do odkryć pojedynczych egzemplarzy starożytnych
rzymskich monet. Przykładem jednej z nich jest świetnie zachowany srebrny denar
cesarza Trajana (98–117) z ok. Kamieńca Suskiego (fot. 9), z przedstawieniem kroczą-
cego Marsa na rewersie. Znacznie rzadziej rejestrowane są z kolei niższe, wykonane
z brązu nominały jak chociażby sesterc Antoninusa Piusa (138-161) z ok. Gardzienia
(fot. 10).