10
Poza zaprezentowanym wyżej, w ostatnich latach miały miejsce kolejne odkrycia toporów
z terenu Pojezierza Iławskiego (zob. Tabela 1)^13. Na szczególną uwagę zasługują dwa masywne
późnośredniowieczne egzemplarze z: ok. Gubławek, gm. Zalewo (Ryc. 2A) i Gostyczyna nad
Jez. Januszewskim, gm. Susz (Ryc. 2B).
Zabytek z ok. Gubławek^14 jest przykładem masywnego (1,583 kg) egzemplarza typu VIIIa
wg M. Głoska^15. Zachowany jest w dobrym stanie. Wymiary poszczególnych części topora
odpowiednio wynoszą: długość całkowita – ok. 29,8 cm, maksymalna wysokość ostrza z brodą- ok. 11 cm, najmniejsza szerokość szyjki – ok. 4,5 cm, średnica światła osady – ok. 2,8–4,
cm, długość światła osady – ok. 3–3,7 cm. Wymienione parametry nie podporządkowują
się propozycji M. Głoska jakoby egzemplarze typu VIII i VIIIa nawiązywały formą do
dzisiejszej góralskiej ciupagi. Pomimo znanej lokalizacji na obecnym etapie nie dysponujemy
rozpoznanym kontekstem, jako znaleziska luźnego pozostaje nam datowanie w szerokich
ramach późnego średniowieczna (XIII–pocz. XVI w.). Niemniej faktem jest, że odkrycie
zostało dokonane w obrębie rozpoznanej ekumeny osadniczej, a wskazana chronologia zabytku
zazębia się z poświadczonym w źródłach pisanych procesem rozwoju dóbr w Gubławkach^16.
Wieś jako Gabelauken w latach 1386–1409 zamieszkana była przez Prusów, osiągając w 1437
r. 24 radła^17. W 1470 r. otrzymał ją w zastaw Frenzel Bone, wówczas to dowiadujemy się,
że należała do pruskiego rodu Kleców co potwierdzają również kolejne zapisy z XVI w.
Równie interesująco przedstawia się topór z ok. Jez. Januszewskiego, gm. Susz^18. Stanowi
on przykład egzemplarza typu X wg M. Głoska^19. Zachowany jest w dobrym stanie. Wymiary
poszczególnych części topora odpowiednio wynoszą: długość całkowita – ok. 29,5 cm,
maksymalna wysokość ostrza z brodą – ok. 24,6 cm, najmniejsza szerokość szyjki – ok. 3
cm, średnica światła osady – ok. 2–3,2 cm, długość światła osady – ok. 1–2,4 cm. Na szyjce
w pobliżu osady zachowało się skorodowane, owalne wgłębienie po znaku rzemieślniczym
(Ryc. 3A). Naniesienie sygnatury wytwórcy w obrębie szyjki jest zabiegiem stosunkowo często
notowanym wśród egzemplarzy późnośredniowiecznych. Odkryciu topora towarzyszyło
zarejestrowanie w jego pobliżu zaopatrzonego w tuleję grotu bełtu do kuszy (Ryc. 3B). Podobnie
jak miało to miejsce w poprzednich przypadkach mamy do czynienia ze znaleziskiem luźnym
(^13) Egzemplarze ujęte w tabeli wkrótce zostaną poddane konserwacji. Na obecnym etapie autor zrezygnował z ich szczegółowej
prezentacji. Należy zaznaczyć, że znajdują się wśród nich formy uniwersalne, w przypadku których istnieją podejrzenia
przynależności do młodszych okresów historycznych. 14
Odkrycie topora miało miejsce w 2017 r. Dokonał go Pan Michał Młotek w ramach prospekcji z wykorzystaniem
wykrywaczy metali. Wspomniana działalność poszukiwawcza stanowiła element współpracy z WUOZ w Olsztynie,
Delegatura w Elblągu podczas prac badawczych związanych z odkryciem w Gubławkach tzw. skarbu Finckensteinów
(archiwum hrabiego Hansa Joachima Finckensteina). Topór miał zostać zarejestrowany na wsch. od zabudowań wsi,
w obrębie niewielkiego cypla wcinającego się w wody Jez. Jeziorak. 15
16 M. Głosek, op. cit., s. 39-40.^
17 S. Szczepański, Pomezania pruska., s. 310.
1 radło=2/3 łana chełmińskiego=20 mórg chełmińskich=11,2 ha. W efekcie wspomniane dobra o powierzchni 24 radeł
odpowiadają 268,8 ha (przez co należy rozumień pola uprawne, łąki, pastwiska etc). W. Długołęcki, Społeczeństwo wiejskie,
[w:] 18 Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, Warszawa 2008, s. 472.
Odkrycie topora miało miejsce w 2018 r. Dokonał go Pan Zdzisław Jabłoński ze Stowarzyszenia „Galea” z Susza w
ramach prospekcji z wykorzystaniem wykrywaczy metali zgodnie z warunkami pozwolenia WUOZ w Olsztynie, Delegatura
w Elblągu nr 345a/2017 19. Odkrycia dokonano na płn. od wymienionego jeziora.
M. Głosek, op. cit., s. 43-46.