16
- Przywracanie do pamięci zbiorowej – perspektywy poznawcze i potencjały rozwojowe
W ramach badań powierzchniowych metodą Archeologicznego Zdjęcia Polski w roku 2005
(arkusz AZP 26–52), autor niniejszego tekstu szczegółowo zweryfikował odkrycia W. Heyma,
lokalizując dodatkowo kilka nowych miejsc osadniczych, mieszczących się w horyzoncie chro-
nologicznym odkryć kwidzyńskiego archeologa.
Wszystkie badania – przedwojenne W. Heyma (1937) i weryfikacyjne po wojnie (Hoffmann
1999, 2000) – ujawniły obraz wyjątkowo interesującego zespołu osadniczego, którego centralnym
punktem była osada znana w literaturze archeologicznej jako Klein Stärkenau. Rozplanowanie
osiedla i jego usytuowanie w kompleksie osadniczym, jak też prawdopodobieństwo istotnego
oddziaływania terytorialnego w okresie funkcjonowania, stały się powodem obrazowego porów-
nania do powszechnie znanych reliktów osady biskupińskiej^2. Stąd nieformalna nazwa – Iławski
Biskupin (stanowisko znajduje się na terenie powiatu iławskiego), zaproponowana przez autora
tego artykułu.
Proces przywracania do pamięci
zbiorowej ważnego kulturowo miejsca,
które nie należy do sfery dziedzictwa
obecnych mieszkańców powiatu iław-
skiego, a szerzej – także regionu War-
mii i Mazur – nie jest proste. I choć
wydawać by się mogło, że relikty osa-
dy pradziejowej, nie związane bezpo-
średnio z przedwojenną niemieckością
tych terenów, nie powinny stanowić
kulturowo skomplikowanego pro-
blemu, okazuje się on być niełatwy
do rozwiązania.
Należy jednak z całą mocą stwier-
dzić, że relikty Iławskiego Biskupina
powinny zostać odsłonięte, wyeks-
ponowane i zagospodarowane, a po-
nadto od początku wykorzystywane
do celów rozwojowych mikroregionu,
(^2) Pradziejowa osada obronna położona na półwyspie – kiedyś wyspie – Jeziora Biskupińskiego (gm. Gąsawa, powiat żniński,
woj. kujawsko-pomorskie, etnograficzny region Pałuki). Odkryta została w 1933 r. przez miejscowego nauczyciela Walen-
tego Szwajcera. Badania archeologiczne, prowadzone w latach 1934–1974 przez zespół pod kierunkiem prof. Zdzisława
Rajewskiego, pozwoliły na zrekonstruowanie osady kultury łużyckiej, która funkcjonowała tu co najmniej dwufazowo
we wczesnej epoce żelaza, w latach 550–400 p.n.e. Na podstawie wyników badań archeologicznych, na lekko podmokłym
terenie o powierzchni około 2 hektarów, odtworzono 106 domów w konstrukcji sumikowo-łątkowej, o wymiarach 8 m x
10 m, posadowionych wzdłuż 11 ulic o szerokości 2,5–3 m. Osadę okalał wał drewniano-ziemny w konstrukcji skrzyniowej
o długości ponad 460 m, szerokości 3 m i prawdopodobnej wysokości 6 m. W strefie toni wodnej dostępu do wyspy bronił
falochron zbudowany z wielu rzędów ukośnie wbitych w dno jeziora pali. Do wnętrza osady prowadził most sprzężony
z bramą wkomponowaną w konstrukcję wału. Osadę zamieszkiwało około 800–1000 ludzi, najprawdopodobniej we wspól-
nocie terytorialnej kilku lub kilkunastu rodów. Muzeum Archeologiczne w Biskupinie to nie tylko rezerwat archeologiczny,
ale również centrum badań nad środowiskiem przyrodniczo-kulturowym Niżu Europejskiego, ośrodek edukacji historycz-
no-kulturowej, a także innowacyjny i bardzo znaczący potencjał służący społeczno-gospodarczemu rozwojowi regionu.
Arkusz AZP 26–52 z oznaczeniem stanowisk odkrytych przez
W. Heyma (4, 40–45) i nowo odkrytymi w 2005 r. stanowi-
skami na E i NE od wsi Piotrkowo, należącymi do horyzon-
tu chronologicznego kompleksu odkrytego przez W. Heyma
(archiwum autora)