Średniowieczny dwór prokuratora / komornika w Iławie 51
siedlisko rybackie, być może mające jednak znacznie dawniejszą tradycję osadniczą. Przemawiać
za tym mogą wybitnie dogodne warunki topograficzne. Niestety użytkowanie przez wieki tego
obszaru i zajmowanie go coraz to bardziej zwartą zabudową mieszkalną utrudnia zweryfikowa-
nie tej hipotezy. Ostatecznie też współczesne inwestycje budowlane niemalże całkowicie zatarły
ślady ewentualnego osadnictwa. Tak, czy inaczej, w przypadku średniowiecznej nazwy miasta
Iława odszukać możemy z powodzeniem pruski rdzeń *īlā, co tłumaczyć może też etniczność
jej pierwszych osadników.
Wracając do treści odnowionego w 1317 roku dokumentu lokacyjnego, dowiadujemy się
z niego, że oprócz młyna, który miał zarezerwowane na swoje potrzeby 4 morgi ziemi, w mieście
znajdowała się już być może łaźnia, przynajmniej mowa jest wówczas o przyznaniu na jej po-
trzeby 1 morgi ziemi. Mieszkańcy mieli także wznieść w mieście ławy szewskie lub sukiennice.
Zakon krzyżacki zezwolił także na wolny połów ryb za pomocą wędki i więcierza. Ryby zezwo-
lono poławiać od mostu poniżej miasta, pod którym płynie rzeka, aż do końca Jezioraka. Rzecz
jasna prawo to zamykało się w granicach miasta. Zatem dozwolono na połów ryb od dzisiejszego
mostu na Iławce, przy ulicy Dąbrowskiego i dalej nabrzeżem w kierunku znaku granicznego
znajdującego się przy moście na Jezioraku, obejmując prawem połowu obecny Mały Jeziorak,
który w tym czasie nie był wydzielony jako odrębny akwen. Ryby można było łowić także w nie-
wielkim stawie w bezpośredniej bliskości stawu sołtysa (stagno sculteni). Sołtys oprócz stawu
otrzymał także 4 morgi ziemi, sami mieszczanie oprócz ziemi przynależnej do miasta otrzymali
od komtura także dwa łany łąk nad Drwęcą, z których corocznie na świętego Marcina mieli
odprowadzać czynsz w wysokości pół grzywny.
O liczbie łanów miejskich dokument lokacyjny nie wspomina. Opisuje on jednak dokładnie
przebieg granic miasta. Pierwszy fragment granicy zaczynał się od dębu nad Jeziorem Iławskim
i kierował się wzdłuż oznaczonej granicy wsi Dziarny (Sernauken^8 ) do sosny znajdującej się przy
drodze prowadzącej z miasta do wspomnianych Dziarn. Relikty tej granicy zachowane są po dziś
dzień w postaci wału ziemnego. Dalej granica kierować się miała do drugiej sosny rosnącej przy
drodze z Iławy do Radomka, niedaleko jeziora Łabądko (Swanensehe) w którym prawo połowu
ryb należało się Zakonowi. Następnie granica biegła wzdłuż doliny, którą z powodzeniem iden-
tyfikować możemy z rynną polodowcową znajdującą się w zachodniej części miasta, na skraju
obecnego osiedla Podleśne, gdzie znajdują się dziś ogródki działkowe. Znajdujący się za nią
pas lasu stanowił granicę miasta Iława oraz wsi Wikielec. W tym miejscu również zachował
się niewielki wał graniczny, który przebiega południkowo wzdłuż skraju lasu. Doliną granica
dobiegała do widocznego jeszcze dziś wzniesienia, na którym rósł dąb graniczny wyznaczający
granicę między Iławą a wsią Wikielec. Od tegoż dębu przez mokradła, wzdłuż dzisiejszej ulicy
Biskupskiej granica biegła do kolejnego dębu, rosnącego nad Jeziorakiem – dokładnie tam gdzie
znajdował się Długi Most, dziś most dzielący Mały i Duży Jeziorak. Stąd granica kierowała się
wzdłuż brzegu Jezioraka, następnie rzeką Iławką do młyna i dalej do miejsca skąd się zaczynała.
Tak opisany obszar gruntów według dokumentu komtura dzierzgońskiego Guntera von Schwa-
rzburg z 1333 roku wynosił 40 łanów.
(^8) Nazwa ewidentnie bałtycka, nawiązuje do litewskiego słowa šérnas – „dzik”. Por. W. Smoczyński, Słownik etymologiczny
języka litewskiego, Wilno 2007, s. 631.