Średniowieczny dwór prokuratora / komornika w Iławie 59
beczek piwa, 1 beczka piwa gdańskiego, 1 beczka miodu pitnego oraz sprzęt do warzenia piwa^38.
W 1449 roku wymieniono tu (zapewne chodzi o inwentarz kuchni) 14 połci mięsa, 1 beczkę
soli, 1 kocioł wmurowany w palenisko zwany heertkessel, 1 kocioł do gotowania ryb, 1 rożen, 1
patelnię, 1 ruszt, 1 topór do mięsa, 1 siekierę. W piwnicy znajdowały się następujące sprzęty: 1
kadź browarnicza, 2 wielkie beczki, 4 trójnogi. W spichlerzu (na poddaszu) zinwentaryzowano
4 łaszty pszenicy, 5 łasztów żyta i 8 łasztów owsa. Żywy inwentarz stanowiło po 5 koni (jednego
konia z iławskiej stajni w 1402 roku kupić miał za sumę 7 ½ grzywny^39 wielki mistrz^40 ) i krów
oraz 1 wół. Na wyposażeniu znajdowała się też pierzyna (zapewne w owej wspomnianej wyżej
izbie komturskiej).
Dwór ten w XV wieku stanowił siedzibę komornika, w źródłach określanego mianem Käm-
merer. Był to urzędnik niższego szczebla, zazwyczaj pochodzący z rodzimej – pruskiej ludności
wolnej. Komornicy podlegali komturom i jako przedstawiciele władzy pełnili w imieniu swych
zwierzchników funkcję jurysdykcyjną nad miejscowymi Prusami i ogólnie ludnością posługującą
się prawem pomezańskim. Urzędnicy ci czuwali także nad sprawami fiskalno-gospodarczymi
swojego okręgu, mobilizowali kontyngenty terytorialne w czasie akcji militarnych, zajmowali
się ekwipowaniem ludzi na wyprawy budowlane, nadzorowali też jeńców i rozdzielali do pracy
w dworach i folwarkach^41. Komornikowi czasem też towarzyszył podkomorzy (underkemerer,
potkomer, potkomorse, packmoren^42 ), który pełnił funkcje pomocnicze. Jako osoba zafiliowana
z zakonem krzyżackim, podobnie jak komornik otrzymywał od swych zwierzchników niewielkie
nadania ziemskie – zazwyczaj na prawie pruskim. Z dworem w Iławie kojarzyć można podko-
morzego (pockmohren) Albrechta z Rudzienic, który pojawia się w źródłach w 1415 roku jako
dzierżyciel 3½ radła w Rudzienicach^43
Wcześniej, zanim Iława przeszła z komturstwa dzierzgońskiego pod administrację komtur-
stwa ostródzkiego we dworze (jeżeli ten już istniał) mógł mieć siedzibę prokurator – Pfleger.
Prokuratorów spotykamy w Iławie od 1320 roku do połowy XIV wieku oraz jeden raz w 1507
roku^44. Prokuratorzy w XV stuleciu zasadniczo posiadali równorzędną rangę co komornicy,
aczkolwiek w okresie funkcjonowania prokuratorów w Iławie (I połowa XIV wieku) ich rola spro-
wadzała się raczej do rangi zarządców folwarków. Po zmianach administracyjnych, kiedy Iława
znalazła się w granicach komturstwa ostródzkiego rolę prokuratora – zarządcy folwarku przejął
znany ze źródeł XV-wiecznych Hofmeister. W strukturach zakonnych pełnił on funkcje po-
mocnicze przy organizacji kontyngentów ziemskich oraz dbałości o aprowizację i gromadzenie
(^38) GÄB, s. 333.
(^39) 1 grzywna = 4 wiardunki = 24 skojce = 60 szelągów = 720 fenigów.
(^40) Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399–1409, hrsg. von. Erich Joachim, Königsberg 1896, s. 170.
(^41) Krzysztof Kwiatkowski, Zakon niemiecki jako „Corporatio militaris”, część I, Korporacja i krąg przynależących do niej.
Kulturowe i społeczne podstawy działalności militarnej zakonu w Prusach (do początku XV wieku), Toruń 2012, s. 352–359. 42
Krzysztof Kwiatkowski, Zakon niemiecki jako „Corporatio militaris”..., s. 358–359; Glosarium wyrazów i zwrotów ze śre-
dniowiecznych źródeł pruskich, opr. Krzysztof Kopiński, Janusz Tandecki, Toruń 2011, s. 227. 43
Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem XX. HA, Ostpreussiche Folianten 120, s. 300 (dalej:
Ostpr. Fol.); Archiwum Państwowe w Olsztynie (dalej: APO) 385/59. Stanisław Różański błędnie tłumaczy pojawiające się
w kontekście wspomnianego podkomorzego słowo Packmohren jako „roznosiciel przesyłek pocztowych”. Por. Stanisław
Różański, Wstęp archiwalnym do zbiorów akt podworskich rodu Finckensteinów, Olsztyn 1957, s. 52, maszynopis w APO. 44
von MÜlverstedt, op. cit., s. 52–53; K.J. Kaufmann, op. cit., s. 196. Pierwszy prokurator Konrad pojawia się w 1320, 1323
i 1325 r.